ญี่ปุ่นขึ้นแท่นท็อปโลก ท่องเที่ยวขาดแรงงานหนัก โรงแรม-คาเฟ่ไร้พนักงาน
โรงแรมไร้พนักงาน ร้านอาหารไร้เด็กเสิร์ฟ
เมื่อคุณเข้าพักที่โรงแรมเครือ Henn na ของญี่ปุ่น ไม่ว่าจะที่เมืองใดก็ตาม แทนที่จะได้เช็กอินกับพนักงานต้อนรับที่ยิ้มแย้ม คุณจะได้โต้ตอบกับหุ่นยนต์รีเซ็ปชันอัจฉริยะ ที่มาในรูปแบบหุ่นยนต์คล้ายมนุษย์ (Humanoid) หรือ โฮโลแกรม แต่ก็จะได้รับคีย์การ์ดและทราบกฎการเข้าพักได้อย่างไร้ปัญหา และถ้าสัมภาระของคุณมีน้ำหนักเยอะหรือชิ้นใหญ่ล่ะก็ หุ่นยนต์เดลิเวอรีก็พร้อมช่วยทุ่นแรง
ข่าวที่เกี่ยวข้อง
แม้แต่การใช้งานเครื่องอำนายความสะดวกต่าง ๆ ในห้อง ก็ทำผ่านจอทัชสกรีน ไปจนถึงเช็กเอ้าท์และจ่ายค่าที่พัก ก็มีระบบอัตโนมัติรองรับตลอดเส้นทาง นี่คือแนวคิดล้ำสมัยของโรงแรมเครือ Henn na ในญี่ปุ่น เป็นที่รู้จักกันดีในฐานะ "โรงแรมหุ่นยนต์แห่งแรกของโลก" เริ่มต้นวางระบบมาตั้งแต่ปี 2015 แต่สามารถตอบโจทย์ปัญหาการขาดแคลนแรงงานในญี่ปุ่นในปัจจุบันได้เป็นอย่างดี
เช่นเดียวกับเทรนด์ร้านอาหารที่ใช้เทคโนโลยีในการรับออเดอร์และการชำระเงินเพื่อลดงานของพนักงานเสิร์ฟ ซึ่งลูกค้าต้องซื้อตั๋วจากตู้ขายอาหารอัตโนมัติ (Vending Machine) ที่หน้าประตู เมื่อนั่งที่โต๊ะแล้ว พนักงานจะรับตั๋วอาหารผ่านช่องเล็กๆ ด้านหน้า แล้วเสิร์ฟราเม็งให้คุณโดยที่คุณแทบไม่ต้องเห็นหน้าพนักงานเลย แม้บางร้านยังไม่มีระบบเทคโนโลยีรองรับ แต่ก็แก้ปัญหาด้วยการปรับชั่วโมงการบริการให้สั้นลงกว่าเดิม
ขณะที่ร้านสะดวกซื้อเครือข่ายใหญ่ เช่น 7-Eleven, FamilyMart และ Lawson ได้ทยอย ยกเลิกนโยบายการเปิดร้าน 24 ชั่วโมง ในหลายสาขา โดยเฉพาะในกะดึก (เช่น ปิดตั้งแต่ 23:00 น. ถึง 07:00 น.) เนื่องจากไม่สามารถหาพนักงานมาทำงานในกะกลางคืนได้เพียงพอ ทำให้เจ้าของแฟรนไชส์ต้องแบกรับภาระงานหนักเกินไป ทั้งหมดนี้คือตัวอย่างภาพสะท้อนของวิกฤตการขาดแคลนแรงงานในญี่ปุ่น ซึ่งล่าสุดได้มีการสำรวจและคาดการณ์ออกมาเป็นตัวเลข ซึ่งบ่งบอกถึงความกังวลที่อาจกระทบภาคเศรษฐกิจรุนแรงขึ้น
ตัวเลขฟ้อง แรงงานไม่พอแน่นอน
Japan Times รายงานผลการสำรวจฉบับใหม่จาก World Travel & Tourism Council (WTTC) พบว่า ญี่ปุ่นมีแนวโน้มที่จะได้รับผลกระทบมากที่สุดในโลก จากการขาดแคลนแรงงานในภาคการท่องเที่ยวและบริการของประเทศ โดยคาดการณ์เป็นสัดส่วนว่า ภายในปี 2035 ภาคการท่องเที่ยวญี่ปุ่นจะขาดแคลนแรงงานถึง 29% จากที่ต้องการทั้งหมด
ผลสำรวจดังกล่าวยังสอดคล้องกับรายงานของ Future of the Travel & Tourism Workforce ที่เผยแพร่เมื่อวันที่ 30 กันยายน ที่คาดว่า ญี่ปุ่นจะเผชิญกับภาวะขาดแคลนแรงงานรุนแรงที่สุดภายในปี 2035 และประเทศจะเกิดการขาดแคลนรองลงมา เช่น กรีซ 27% และ เยอรมนี 26%
ทั้งนี้ งานวิจัยดังกล่าว ดำเนินการโดยมหาวิทยาลัยเทคนิคฮ่องกง ซึ่งต้องการจัดทำแผนที่ผลกระทบของแรงงานภายในอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวใน 20 ประเทศ
แม้ว่าการท่องเที่ยวจะสร้างงานให้กับคนในประเทศ แต่การเติมเต็มตำแหน่งงานไม่ใช่เรื่องง่ายเสมอไป เนื่องจากทั่วโลกขาดแคลนแรงงานในอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวถึง 43,100,000 คน (กว่า 43 ล้านคน) ซึ่งต่ำกว่าเกณฑ์ที่กำหนดถึง 16% อีกทั้งการรักษาและดึงดูดบุคลากรที่มีความสามารถถือเป็นความท้าทายที่ใหญ่ที่สุดสำหรับอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวโดยรวม
ผลกระทบที่ยังไม่ฟื้นตัวจาก Covid-19
ปัญหาการขาดแคลนแรงงานในอุตสาหกรรมการบริการของญี่ปุ่น ส่วนหนึ่งเป็นผลมาจากจำนวนประชากรที่ลดลง แต่ก็มีปัจจัยอื่น ๆ อีกหลายปัจจัยที่ส่งผล ในช่วงการระบาดใหญ่ของ Covid-19 มีแรงงานประมาณ 150,000 คนลาออกจากอุตสาหกรรมการท่องเที่ยว เนื่องจากอุตสาหกรรมนี้ได้รับผลกระทบอย่างรุนแรง แม้กระทั่งหลังการระบาดใหญ่ แรงงานจำนวนมากก็ยังไม่กลับมาทำงาน
แม้การระบาดของ Covid-19 จะสิ้นสุดไปมากกว่า 3-4 ปีแล้ว แต่ร่องรอยความเสียหายยังสร้างความบอบช้ำให้กับวงการท่องเที่ยวในญี่ปุ่นมาจนถึงปัจจุบัน รายงานระบุว่า “หลังจากการระบาดของโควิด-19 พนักงานที่มีทักษะสูงและผู้เชี่ยวชาญจำนวนมากที่ทำงานในระดับบริหารระดับกลางได้ลาออกจากภาคส่วนนี้ เนื่องจากงานด้านการท่องเที่ยวในขณะนั้นไม่มีความมั่นคง”
WTTC เปิดเผยว่า นอกจากการขาดแคลนแรงงานจำนวนมากแล้ว แรงงานที่มีอยู่ในระบบยังขาดแคลนทักษะและมีความต้องการการฝึกอบรมเพิ่มมากขึ้น ความเร่งด่วนในการแก้ไขปัญหาดังกล่าวนั้นชัดเจน เนื่องจากความล้มเหลวในการดึงดูดและรักษาบุคลากรที่มีทักษะอาจเสี่ยงต่อการทำลายคุณภาพการบริการ ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญของความสำเร็จของภาคส่วนการท่องเที่ยว
ทั้งนี้ รัฐบาลญี่ปุ่นตั้งเป้าดึงดูดนักท่องเที่ยวต่างชาติ 60 ล้านคนต่อปีภายในปี 2030 แต่ธุรกิจต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการท่องเที่ยวหลายแห่งกลับประสบปัญหาขาดแคลนแรงงานที่มีทักษะอยู่แล้ว
โรงแรมในญี่ปุ่นพยายามหาแรงงานต่างชาติ ขณะที่พยายามปรับใช้ระบบอัตโนมัติ หรือในบางกรณี ถึงขั้นต้องจำกัดการให้บริการ เนื่องจากต้องดิ้นรนเพื่อให้ทันกับความต้องการ แม้รัฐบาลจะขยายขอบเขตการออกวีซ่าแรงงานที่มีทักษะเฉพาะสำหรับภาคการท่องเที่ยว รวมถึงโรงแรมและร้านอาหาร แต่อุตสาหกรรมนี้ยังคงประสบปัญหาอยู่
สถาบันวิจัยเอเชียแปซิฟิกพบว่า แรงงานในอุตสาหกรรมที่พักและบริการอาหารจะลดลง 1.9 % ภายในปี 2030 เมื่อเทียบกับปี 2024 แต่คาดว่า ความต้องการด้านการท่องเที่ยวจะเพิ่มขึ้น 15.6 % สะท้อนถึงความกังวลเกี่ยวกับการขาดแคลนแรงงาน และชี้ให้เห็นว่าการท่องเที่ยวจะชะลอการเติบโตลง
อย่างไรก็ตาม ในเดือนสิงหาคมที่ผ่านมา (2025) นักท่องเที่ยวต่างชาติที่มาเยือนญี่ปุ่นมีจำนวน 3.43 ล้านคน เพิ่มขึ้น 16.9% เมื่อเทียบกับช่วงเดียวกันของปีก่อน โดยเมื่อปีที่แล้ว สหภาพแรงงานสหพันธ์อุตสาหกรรมการบริการและการท่องเที่ยวของญี่ปุ่นพบว่าผู้ประกอบการธุรกิจการท่องเที่ยวและบริการร้อยละ 85 มีชั่วโมงการทำงานที่จำกัดเนื่องจากขาดแคลนแรงงานสำคัญ
