สรุปประเด็นค้านสร้างสถานทูตจีนใหม่ในลอนดอน สุดอลังการแต่คนกลัวอะไรกัน?

กลายเป็นประเด็นร้อนมานานหลายเดือน หลังจากรัฐบาลจีนเปิดเผยโครงการยักษ์ใหญ่ที่จะเปลี่ยนอาคารโบราณซึ่งเคยเป็น “โรงกษาปณ์หลวง” แห่งสหราชอาณาจักร ให้กลายเป็นสถานทูตจีนแห่งใหม่ประจำกรุงลอนดอน เพราะนับตั้งแต่มีการเปิดเผยแผนการดังกล่าว หลายฝ่ายก็ยื่นเรื่องคัดค้านอย่างต่อเนื่อง และยังมีการเดินขบวนประท้วงอีกด้วย

รัฐมนตรีการเคหะของอังกฤษคนใหม่ สตีฟ รีด ต้องตัดสินใจว่าจะอนุญาตให้จีนก่อสร้างสถานทูตแห่งใหม่หรือไม่ภายในหรือก่อนวันที่ 21 ตุลาคมนี้ ซึ่งเส้นตายกำลังใกล้เข้ามาทุกขณะ 

Spotlight รวบรวมประเด็นเจ้าปัญหาที่ฝ่ายต่อต้านไม่สบายใจกับสถานทูตจีนแห่งใหม่ประจำกรุงลอนดอน นับตั้งแต่ผิดกฎหมายผังเมือง ไปจนถึงอาจถูกใช้เป็นสถานที่คุมขังและสอบสวนผู้ที่มีความเห็นต่อต้านรัฐบาลคอมมิวนิสต์จีน

จีนปกปิดผังก่อสร้าง คนสงสัยจะใช้ทำอะไร

รัฐบาลจีนกำลังหาทางเปลี่ยนโรงกษาปณ์หลวงให้กลายเป็นสถานทูตแห่งใหม่ แทนที่สถานทูตเดิมซึ่งมีขนาดเล็กกว่ามาก ตั้งอยู่ไม่ไกลในย่านเวสต์เอนด์ สร้างขึ้นตั้งแต่ปี 1877

เมื่อปีที่แล้ว แองเจลา เรย์เนอร์ อดีตรัฐมนตรีกระทรวงการเคหะ ได้เข้ามารับเรื่องนี้เอง ทำให้การตัดสินใจขั้นสุดท้ายเกี่ยวกับคำขออนุญาตก่อสร้างจะอยู่ในอำนาจของเธอ ไม่ใช่สภาท้องถิ่น

หนึ่งในประเด็นที่สร้างความขัดแย้งมากที่สุดคือ เอกสารคำขออนุญาตบางส่วนถูกจีนปกปิดโดย “ทำให้เป็นสีเทา” เพื่อปิดบังการใช้ประโยชน์ของห้องบางห้องที่อยู่ในแผนก่อสร้าง

ในเดือนสิงหาคมที่ผ่านมา เรย์เนอร์ได้ทำหนังสือถึงฝ่ายจีน เพื่อเรียกร้องให้ “ชี้แจงเหตุผลและความชอบธรรมของการปกปิดข้อมูลในแต่ละส่วน”

ขณะเดียวกัน กลุ่มผู้ลี้ภัยจากฮ่องกงและนักเคลื่อนไหวเรียกร้องประชาธิปไตยชาวจีนที่อาศัยอยู่ในสหราชอาณาจักร แสดงความกังวลว่าห้องดังกล่าวอาจถูกนำไปใช้เป็นสถานที่ควบคุมตัวหรือสอบสวนผู้เห็นต่างต่อรัฐบาลคอมมิวนิสต์จีน

ด้านทางการจีนได้ชี้แจงการใช้สอยของบางห้องในโครงการสถานทูตใหม่ แต่ยังปฏิเสธที่จะเปิดเผยรายละเอียดของห้องอื่น ๆ โดยให้เหตุผลว่า การจัดผังภายในของโครงการสถานทูตจะมีความแตกต่างจากโครงการทั่วไปอยู่แล้ว และอ้างว่า คำขออนุญาตก่อสร้างสถานทูตสหรัฐฯ แห่งใหม่ที่ย่านไนน์เอล์มส์ก็ไม่ได้เปิดเผยรายละเอียดการจัดผังภายในเช่นกัน

ผิดกฎหมายผังเมืองหรือไม่

ลอร์ดแบนเนอร์ เคซี หนึ่งในนักกฎหมายด้านผังเมืองชื่อดังของอังกฤษ ชี้ว่า “อาจจะไม่เป็นไปตามกฎหมาย” หากรัฐบาลอังกฤษอนุญาตแผนการก่อสร้าง “สถานทูตจีน” ขนาดใหญ่เพราะมันจะตั้งอยู่ใกล้กับหอคอยแห่งลอนดอน หนึ่งในสถานที่แลนด์มาร์คของประเทศ 

ความคิดเห็นของลอร์ดแบนเนอร์ถูกยื่นถึงรัฐบาลเมื่อวันจันทร์ที่ผ่านมา (8 กันยายน) ก่อนหน้าเส้นตายที่รัฐบาลกำหนดไว้สำหรับการยื่นคัดค้านโครงการดังกล่าวจะมาถึงในวันที่ 21 ตุลาคมนี้

หนึ่งในกลุ่มผู้อยู่อาศัยในแฟลตที่เป็นส่วนหนึ่งของพื้นที่โรงกษาปณ์หลวงได้ว่าจ้างให้จัดทำเอกสารทางกฎหมายดังกล่าว เพื่อสกัดโครงการนี้ โดยพวกเขากังวลว่าจีนซึ่งเป็นเจ้าของที่ดินรายใหม่ อาจบังคับให้พวกเขาต้องย้ายออกจากที่อยู่อาศัยในอนาคต

นอกจากนี้ ในความเห็นทางกฎหมาย ลอร์ดแบนเนอร์ชี้ว่า พื้นที่บางส่วนของโรงกษาปณ์เก่าเป็นอาคารขึ้นทะเบียนประวัติศาสตร์ ดังนั้นจึงไม่อาจยืนยันได้ว่า รายละเอียดเรื่องผังอาคารที่ถูกปกปิดจะไม่ส่งผลกระทบต่อผังเมือง

เขายกตัวอย่างสิ่งที่ควรได้รับการตรวจสอบ ได้แก่ การใช้ประโยชน์ที่เป็นไปได้ของห้องที่ถูกปิดบัง ผลกระทบต่อโครงสร้างหรือความปลอดภัยจากสิ่งปลูกสร้างที่อาจเกิดขึ้น

ลอร์ดแบนเนอร์จึงเรียกร้องให้สตีฟ รีด รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการเคหะคนใหม่ ต้องได้รับผังก่อสร้างฉบับที่ไม่มีการปกปิดข้อมูล เนื่องจาก “ไม่สามารถอนุมัติการก่อสร้างโดยอาศัยแผนที่ถูกปกปิดได้อย่างถูกกฎหมาย”

เปิดพื้นที่บางส่วนให้คนเข้าชมได้ แต่ถ้าเกิดปัญหา ตำรวจอังกฤษจะเข้าไม่ได้

อีกหนึ่งประเด็นที่สร้างความกังวลคือ จีนต้องการเปิดพื้นที่ส่วนหนึ่งของสถานทูตให้สาธารณชนสามารถเข้าชมซากของวิหาร Cistercian และเยี่ยมชมศูนย์มรดกจีน ซึ่งมีแผนจะสร้างขึ้นด้วยเช่นกัน

แต่เมื่อต้นปีที่ผ่านมา กระทรวงการต่างประเทศและกระทรวงมหาดไทยของสหราชอาณาจักรได้ออกมาเตือนว่า แผนดังกล่าวก่อให้เกิดความเสี่ยงต่อความมั่นคงและความสงบเรียบร้อยสาธารณะโดยเฉพาะ  เนื่องจากหากเกิดเหตุฉุกเฉินด้านความปลอดภัยหรือด้านสาธารณสุขในพื้นที่ดังกล่าว หน่วยกู้ภัยอาจไม่สามารถเข้าดำเนินการได้

สาเหตุก็เพราะว่า แม้สถานที่บริเวณนั้นจะเปิดให้สาธารณชนเข้าชมได้ แต่เจ้าหน้าที่ตำรวจไม่สามารถเข้าถึงได้ เนื่องจากที่ดินดังกล่าวถือเป็นเขตแดนของจีนและได้รับ “เอกสิทธิ์คุ้มกันทางการทูต”

ทางการอังกฤษจึงขอให้จีนจัดพื้นที่ดังกล่าวให้อยู่ภายในเขตปลอดภัยของสถานทูต แต่รัฐบาลปฏิเสธข้อเรียกร้องนี้ โดยเสนอเพียงว่า จะกำหนดเงื่อนไขเพื่ออนุญาตให้ตำรวจหรือหน่วยฉุกเฉินเข้าพื้นที่ได้ หากมีความจำเป็น

กระทรวงเคหะยังไม่แสดงความคิดเห็น

บีบีซีติดต่อไปยังโฆษกของกระทรวงการเคหะ แต่ทางนั้นระบุว่า ไม่เหมาะสมที่จะให้ความเห็นเพิ่มเติมในระหว่างการพิจารณา เพราะอาจส่งผลกระทบต่อการตัดสินใจขั้นสุดท้าย

อย่างไรก็ตาม มีเสียงวิพากษ์วิจารณ์ให้รีด รัฐมนตรีกระทรวงเคหะคนใหม่ต้องพิจารณาประเด็นอื่นควบคู่ไปกับเรื่องผังเมือง โดยเฉพาะข้อกังวลด้านความมั่นคง โดยนักการเมืองพรรคอนุรักษนิยมบางส่วนเตือนว่า หากจีนได้รับอนุญาตให้พัฒนาโรงกษาปณ์หลวง อาจพยายามเข้าถึงสายเคเบิลใยแก้วนำแสงที่พาดผ่านใกล้อาคาร ซึ่งเชื่อมโยงข้อมูลสำคัญของสถาบันการเงินในย่านการเงินลอนดอนได้

ด้านสถานทูตจีนในลอนดอนเคยให้สัมภาษณ์กับ BBC ว่า รัฐบาลจีนมุ่งมั่นที่จะส่งเสริมความเข้าใจและมิตรภาพระหว่างประชาชนจีนและอังกฤษ รวมถึงการพัฒนาความร่วมมือที่เป็นประโยชน์ร่วมกันระหว่างสองประเทศ ซึ่งการสร้างสถานทูตแห่งใหม่จะช่วยให้เราสามารถปฏิบัติภารกิจเหล่านี้ได้ดียิ่งขึ้น