รู้จัก‘Pax Silica’ของทรัมป์ พันธมิตรซัพพลายเชนAI ล่าแร่ คุมเทคฯสกัดจีน
รัฐบาลโดนัลด์ ทรัมป์ กำลังขยับหมากเชิงยุทธศาสตร์ครั้งสำคัญ โดยยกระดับ “แร่ธาตุสำคัญ” จากประเด็นเศรษฐกิจขึ้นมาเป็นหัวใจของนโยบายความมั่นคงแห่งชาติ ท่ามกลางการแข่งขันด้านเทคโนโลยีที่รุนแรงขึ้นอย่างไม่เคยปรากฏมาก่อนในยุคปัญญาประดิษฐ์ เซมิคอนดักเตอร์ และโครงสร้างพื้นฐานดิจิทัลกำลังกลายเป็นฐานอำนาจใหม่ของโลก ความเสี่ยงจากห่วงโซ่อุปทานที่กระจุกตัว โดยเฉพาะการพึ่งพาจีน จึงถูกมองว่าเป็นจุดอ่อนเชิงโครงสร้างที่สหรัฐฯ ต้องเร่งแก้ไข
ข่าวที่เกี่ยวข้อง
จากจีน สาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโก ไปจนถึงยูเครน แนวนโยบายต่างประเทศของสหรัฐฯ ในช่วงหลายเดือนที่ผ่านมา ล้วนหมุนรอบคำถามเดียวกันคือ “จะเข้าถึงแร่ธาตุสำคัญได้อย่างมั่นคงอย่างไร” แร่ราว 60 ชนิดที่สำนักงานสำรวจธรณีวิทยาสหรัฐ (USGS) จัดว่ามีความสำคัญต่อความมั่นคงทางเศรษฐกิจและความมั่นคงแห่งชาติ โดยเฉพาะแร่หายาก ได้กลายเป็นจุดปะทะสำคัญในสงครามการค้าระหว่างสหรัฐฯ กับจีน และเป็นหนึ่งในเหตุผลที่ทำให้รัฐบาลทรัมป์สมัยที่สองผลักดันโครงการใหม่ในชื่อ “Pax Silica” เพื่อเสริมความแข็งแกร่งให้กับห่วงโซ่อุปทานระดับโลกที่สหรัฐฯ พึ่งพา
Pax Silica กลยุทธ์สร้างห่วงโซ่อุปทาน AI จากต้นน้ำ
Pax Silica เปิดตัวอย่างเป็นทางการในเดือนธันวาคม ในฐานะความริเริ่มระหว่าง 9 ประเทศ โดยมีเป้าหมายชัดเจนในการเสริมความมั่นคงให้กับห่วงโซ่อุปทานที่เกี่ยวข้องกับ AI และเทคโนโลยีขั้นสูง ครอบคลุมตั้งแต่แร่ธาตุสำคัญ ซิลิคอน การออกแบบและการผลิตเซมิคอนดักเตอร์ ไปจนถึงพลังงานที่จำเป็นต่อการขยายศูนย์ข้อมูลและโครงสร้างพื้นฐาน AI ขนาดใหญ่ ซึ่งรัฐบาลทรัมป์เร่งผลักดันในประเทศ
หัวใจของโครงการไม่ใช่เพียงการประสานเชิงนโยบาย แต่คือการผลักดันให้ประเทศสมาชิก “ลงมือทำร่วมกัน” ผ่านโครงการรูปธรรม เช่น การจัดตั้งบริษัทร่วมทุน การลงทุนร่วม และการพัฒนาโครงการข้ามพรมแดน เพื่อสร้างสายสัมพันธ์โดยตรงระหว่างผู้ผลิตวัตถุดิบ ผู้พัฒนาเทคโนโลยี และผู้ดำเนินการในห่วงโซ่อุปทานโลก
เจค็อบ เฮลเบิร์ก รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐด้านเศรษฐกิจ ระบุว่า Pax Silica มีเป้าหมายในการสร้าง “ระบบนิเวศของผู้ขายและซัพพลายเออร์” ภายในกลุ่มประเทศสมาชิก เพื่อสนับสนุนห่วงโซ่อุปทานที่มีความยืดหยุ่น ทนทานต่อแรงกดดันทางภูมิรัฐศาสตร์ และลดความเสี่ยงจากการถูกใช้ทรัพยากรเป็นเครื่องมือทางการเมือง
โครงการนี้มุ่งเน้นพันธมิตรและประเทศคู่ค้าของสหรัฐฯ เป็นหลัก พร้อมกับความพยายามในการสร้าง “ฉันทามติใหม่ด้านความมั่นคงทางเศรษฐกิจ” ที่ผสานประเด็นการค้า อุตสาหกรรม เทคโนโลยี และความมั่นคงเข้าด้วยกันในกรอบเดียว
จาก MSP สู่ Pax Silica การเปลี่ยนสมดุลจากผู้ซื้อสู่ฝั่งอุปทาน
เมื่อเทียบกับโครงการ Mineral Security Partnership (MSP) ในยุครัฐบาลโจ ไบเดน Pax Silica ถูกมองว่าเป็นการเปลี่ยนเกมเชิงโครงสร้างอย่างชัดเจน เฮลเบิร์กอธิบายว่า MSP มีลักษณะเป็น “buyers’ club” ของประเทศเศรษฐกิจพัฒนาแล้ว เช่น ยุโรป ญี่ปุ่น และแคนาดา ที่เน้นการรวมตัวของฝั่งอุปสงค์เพื่อประกันการเข้าถึงแร่ธาตุสำคัญ
ในทางตรงกันข้าม Pax Silica ถูกออกแบบให้เป็นกลยุทธ์ฝั่งอุปทานตั้งแต่ต้น โดยให้ความสำคัญกับประเทศที่เป็นฐานการผลิตซิลิคอนรายใหญ่ และประเทศที่มีบริษัทซึ่งผลิตหรือดำเนินการในส่วนสำคัญของห่วงโซ่อุปทานโลก เป้าหมายคือการสร้างช่องทางสื่อสารโดยตรงระหว่างรัฐบาลสหรัฐฯ กับภาคเอกชนในประเทศเหล่านี้ เพื่อให้การประสานงานเชิงนโยบายแปลเป็นการลงทุนและการผลิตจริง
คริส เบอร์รี ประธาน House Mountain Partners บริษัทที่ปรึกษาโลหะอิสระในกรุงวอชิงตัน มองว่า Pax Silica มี “เขี้ยวเล็บ” มากกว่าโครงการก่อนหน้า แม้จะมีองค์ประกอบคล้าย MSP ในแง่การรวมกลุ่มประเทศที่มีแนวคิดสอดคล้องกันและมีจุดแข็งเสริมกัน แต่บริบททางการเมืองภายใต้รัฐบาลทรัมป์แตกต่างอย่างมีนัยสำคัญ เขาชี้ว่า แนวทางของรัฐบาลทรัมป์ในการเจรจาข้อตกลง ซึ่งมักมาพร้อมแรงกดดันจากการขู่ใช้มาตรการภาษีและข้อจำกัดทางการค้า เป็นปัจจัยที่ทำให้ประเทศคู่เจรจามีแรงจูงใจเข้ามานั่งโต๊ะมากขึ้น
เบอร์รีเสริมว่า โครงการนี้สะท้อนจุดเน้นของรัฐบาลทรัมป์สมัยที่สองที่ให้ความสำคัญกับ “วัตถุดิบต้นน้ำ” ซึ่งเป็นฐานของเครื่องจักรและเทคโนโลยีขั้นสูง มากกว่าการมุ่งเพียงการสร้างหรือเข้าซื้อเทคโนโลยีสำเร็จรูปในปลายน้ำ
ใครอยู่ ใครไม่อยู่ ใน Pax Silica และเดิมพันในเกมแข่งขันกับจีน
การประชุมสุดยอด Pax Silica ครั้งแรกจัดขึ้นที่กรุงวอชิงตันเมื่อวันที่ 12 ธันวาคม โดยมีประเทศเข้าร่วม ได้แก่ ออสเตรเลีย สหราชอาณาจักร อิสราเอล ญี่ปุ่น เกาหลีใต้ สิงคโปร์ เนเธอร์แลนด์ และสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ ขณะที่แคนาดา ไต้หวัน สหภาพยุโรป และองค์การเพื่อความร่วมมือและการพัฒนาทางเศรษฐกิจ (OECD) เข้าร่วมในฐานะแขกรับเชิญ ในบรรดาประเทศที่เข้าร่วม มี 6 ประเทศที่ลงนามในแถลงการณ์ร่วม ซึ่งเรียกร้องให้รับมือกับ “แนวปฏิบัติที่ไม่เป็นไปตามกลไกตลาด” ซึ่งเป็นข้อกล่าวหาที่สหรัฐฯ ใช้กับจีนมาอย่างต่อเนื่อง
ญี่ปุ่นและสหรัฐฯ ยังได้ลงนามแถลงการณ์ทวิภาคีแยกต่างหาก ว่าด้วยแนวทางร่วมด้านความมั่นคงทางเศรษฐกิจ ซึ่งเฮลเบิร์กระบุว่าเป็นรากฐานสำคัญของ Pax Silica นักวิเคราะห์ชี้ว่า ประเทศที่ได้รับเลือกต่างมีบทบาทเฉพาะตัวในห่วงโซ่อุปทานโลก ตั้งแต่เครื่องจักรขั้นสูงของญี่ปุ่น ไปจนถึงเครื่องลิโทกราฟีของเนเธอร์แลนด์ที่ใช้ในการกัดวงจรบนชิปขั้นสูง
ในอีกด้านหนึ่ง การไม่เชิญอินเดีย เวียดนาม และนิวซีแลนด์ ได้สะท้อนยุทธศาสตร์การสร้างพันธมิตรแบบ “เป็นลำดับชั้น” ของสหรัฐฯ แม้อินเดียจะมีความทะเยอทะยานด้าน AI และมีบทบาทเพิ่มขึ้นในห่วงโซ่อุปทานเทคโนโลยีโลก ขณะที่เวียดนามเป็นจุดหมายหลักของบริษัทที่ต้องการย้ายฐานการผลิตออกจากจีน และนิวซีแลนด์มีบทบาทในกลุ่ม Five Eyes นักวิเคราะห์บางส่วนมองว่าประเทศเหล่านี้อาจถูกเก็บไว้เป็น “ไพ่ต่อรอง” ในเกมยุทธศาสตร์ระยะยาว
เฮลเบิร์กย้ำว่า การคัดเลือกประเทศในระยะแรกมุ่งเน้นกลุ่มแกนกลางของอุตสาหกรรมเซมิคอนดักเตอร์ ได้แก่ สิงคโปร์ เกาหลีใต้ ญี่ปุ่น ไต้หวัน และเนเธอร์แลนด์ พร้อมเปิดช่องว่าประเทศผู้ส่งออกแร่รายใหญ่อย่างแองโกลาอาจถูกดึงเข้ามาในอนาคต และสหรัฐฯ ยังเดินหน้าหารือทวิภาคีกับประเทศอย่างอาร์เจนตินา อินเดีย และไต้หวัน
ทั้งนี้ ในเชิงการแข่งขันกับจีน ผู้เชี่ยวชาญยอมรับว่าการแยกห่วงโซ่อุปทานออกจากจีนอย่างสมบูรณ์แทบเป็นไปไม่ได้ ความสำเร็จของ Pax Silica จึงไม่ถูกวัดจาก “การตัดขาด” แต่จากการลดการพึ่งพาที่กระจุกตัวลงอย่างค่อยเป็นค่อยไป แม้เพียงการลดส่วนแบ่งตลาดแม่เหล็กแร่หายากของจีนจากมากกว่า 90% ลงมาเหลือราว 70-75% ภายในไม่กี่ปี ก็ถือเป็น “ชัยชนะครั้งใหญ่” แล้ว
ปัจจุบัน จีนยังคงแสดงทีท่าระมัดระวังต่อ Pax Silica โดยกระทรวงการต่างประเทศจีนเรียกร้องให้ประเทศที่เกี่ยวข้องยึดหลักเศรษฐกิจตลาดและการแข่งขันที่เป็นธรรม อย่างไรก็ตาม ในโลกที่ศูนย์ข้อมูล AI ขยายตัวอย่างรวดเร็ว ความต้องการทองแดง แร่หายาก และวัตถุดิบสำคัญอื่น ๆ กำลังเพิ่มขึ้นอย่างก้าวกระโดด สมรภูมิการแย่งชิงทรัพยากรต้นน้ำจึงมีแนวโน้มจะทวีความรุนแรง และ Pax Silica คือหมากสำคัญที่รัฐบาลทรัมป์เลือกวางลงบนกระดานการแข่งขันแห่งศตวรรษที่ 21
ที่มา: SCMP
