รถยนต์ไฟฟ้าดีต่อสิ่งแวดล้อม หรือ มลพิษที่ซ่อนรูป ?

รถยนต์ไฟฟ้า หรือ EV กำลังเป็นที่นิยมอย่างแพร่หลาย แต่เบื้องหลังเทคโนโลยีที่ดูทันสมัยนี้ กลับซ่อนปัญหาสำคัญเกี่ยวกับทรัพยากรธรรมชาติไว้มากมาย แบตเตอรี่ขนาดมหึมาใต้ท้องรถแต่ละคันนั้น บรรจุแร่ธาตุหายากที่ต้องผ่านกระบวนการสกัดและขนส่งจากทั่วทุกมุมโลก ก่อให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและละเมิดสิทธิมนุษยชนอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ จนทำให้หลายคนเริ่มตั้งคำถามถึงความคุ้มค่าของ EV เมื่อเปรียบเทียบกับรถยนต์ที่ใช้น้ำมันเชื้อเพลิงแบบดั้งเดิม

แน่นอนว่าไม่มีใครอยากขับรถที่เปรียบเสมือน “เพชรสีเลือด” ที่แลกมาด้วยความเสียหายต่อธรรมชาติและเพื่อนมนุษย์ คำถามสำคัญที่เราต้องหาคำตอบร่วมกัน คือ ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมจากการทำเหมืองแร่เหล่านี้รุนแรงแค่ไหน? และ รถยนต์ไฟฟ้า (EV) ยังคงเป็นทางเลือกที่ดีกว่าเมื่อเทียบกับรถยนต์สันดาปภายในที่ใช้น้ำมันเชื้อเพลิงหรือไม่?

รถยนต์ไฟฟ้าดีต่อสิ่งแวดล้อม หรือ มลพิษที่ซ่อนรูป ?

จากการศึกษาและวิเคราะห์ห่วงโซ่อุปทานของอุตสาหกรรมพลังงานสะอาด พบว่า ความต้องการแร่ธาตุสำหรับผลิตแบตเตอรี่ EV นั้น ยังถือว่าน้อยมากเมื่อเทียบกับปริมาณการใช้เชื้อเพลิงฟอสซิลในปัจจุบัน

แต่อย่างไรก็ตาม ปัญหาไม่ได้อยู่ที่ปริมาณเพียงอย่างเดียว หาก EV ต้องการจะรักษาคำมั่นสัญญาในการเป็นพลังงานสะอาดอย่างแท้จริง พวกเขาต้องเรียนรู้จากความผิดพลาดของการปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งแรก ผู้ประกอบการเหมืองแร่และผู้ผลิตรถยนต์ไฟฟ้าต้องร่วมมือกันพัฒนากระบวนการสกัดและผลิตที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมากขึ้น รวมถึง การนำทรัพยากรกลับมาใช้ใหม่ให้เกิดประโยชน์สูงสุด และเพื่อให้เห็นภาพชัดเจนยิ่งขึ้น ลองมาเปรียบเทียบข้อดีและข้อเสียระหว่าง EV และรถยนต์ที่ใช้น้ำมันเชื้อเพลิงกัน

ผลกระทบจากวัตถุดิบแบตเตอรี่รถยนต์ไฟฟ้า

แม้รถยนต์ส่วนใหญ่จะใช้เหล็ก อะลูมิเนียม ทองแดง พลาสติก ยาง และกระจกเหมือนกัน แต่สิ่งที่ทำให้รถยนต์ไฟฟ้า (EV) แตกต่างอย่างมีนัยสำคัญ คือ แบตเตอรี่ แบตเตอรี่ลิเธียมไอออนในรถยนต์ไฟฟ้าที่มีระยะการวิ่ง 200 ไมล์ มีน้ำหนักเกือบหนึ่งในสามของน้ำหนักรถ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นตัวถังแบตเตอรี่ วัสดุโครงสร้าง และอิเล็กโทรไลต์เหลวที่ทำหน้าที่ส่งอิเล็กตรอนเพื่อชาร์จและคายประจุแบตเตอรี่ จากการประเมินของ Transport and Environment (T&E) แบตเตอรี่หนึ่งก้อนมีแร่ธาตุและโลหะสำคัญอยู่ราว 160 กิโลกรัม เช่น โคบอลต์ นิกเกิล แมงกานีส แกรไฟต์ อะลูมิเนียม และทองแดง MIT ระบุว่ารถยนต์ไฟฟ้าหนึ่งคันใช้แร่ธาตุมากกว่ารถยนต์ทั่วไปถึง 6 เท่า ไม่รวมเหล็กและอะลูมิเนียม

ด้วยแนวโน้มยอดขายรถยนต์ไฟฟ้าทั่วโลกที่คาดว่า จะแซงหน้ารถยนต์ใช้น้ำมันในทศวรรษหน้า ความต้องการแร่ธาตุเหล่านี้จะเพิ่มสูงขึ้นอย่างมหาศาล การประกาศผลิตรถยนต์ไฟฟ้าทั้งหมดของค่ายรถยนต์ยักษ์ใหญ่ ประกอบกับข้อบังคับห้ามขายรถยนต์เชื้อเพลิงฟอสซิลรุ่นใหม่ในหลายประเทศ จะเร่งให้รถยนต์นั่งส่วนบุคคลส่วนใหญ่เป็นรถยนต์ไฟฟ้าก่อนกลางศตวรรษนี้

Gerbrand Ceder ศาสตราจารย์ด้านวัสดุศาสตร์ มหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย เบิร์กลีย์ กล่าวว่า "ปริมาณการผลิตมีขนาดใหญ่มาก และจะยิ่งใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ" ซึ่งหมายถึงการขยายและเปิดเหมืองใหม่เพื่อรองรับความต้องการที่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว อย่างไรก็ตาม การทำเหมืองแร่ไม่ใช่กระบวนการที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ซีรีส์ "Clean Cars, Hidden Toll" ของ The Washington Post ได้เปิดโปงปัญหาต่างๆ เช่น การบังคับใช้แรงงานในซินเจียง การทำลายสิ่งแวดล้อมและชุมชนท้องถิ่นในกินี ความเสี่ยงจากเทคโนโลยีการกลั่นนิกเกิลในอินโดนีเซีย และปัญหาสุขภาพของคนงานเหมืองในแอฟริกาใต้ แม้ปัญหาสิ่งแวดล้อมและสังคมเหล่านี้จะเป็นเรื่องจริง แต่เมื่อเทียบกับผลกระทบจากอุตสาหกรรมน้ำมัน ก๊าซ และถ่านหินแล้ว ก็ถือว่ายังน้อยกว่ามาก

การสกัดน้ำมันทำลายมลพิษมากกว่าการทำเหมืองผลิตแบตรถ EV

การเปรียบเทียบระหว่างรถยนต์ไฟฟ้าและรถยนต์สันดาปภายใน (ICE) ในแง่ของการใช้ทรัพยากรธรรมชาตินั้นไม่สามารถมองข้ามปริมาณการสกัดวัตถุดิบได้

โดยข้อมูลจากสำนักงานพลังงานระหว่างประเทศ (IEA) ชี้ให้เห็นว่าในปี 2020 อุตสาหกรรมพลังงานสะอาด ทั้งการสร้างกังหันลม แผงโซลาร์เซลล์ รถยนต์ไฟฟ้า และโครงสร้างพื้นฐานพลังงานสะอาดอื่น ๆ ทั่วโลก ต้องการแร่ธาตุถึง 7 ล้านตัน โดยครึ่งหนึ่งใช้ในการผลิตแบตเตอรี่และรถยนต์ไฟฟ้า ในขณะที่อุตสาหกรรมน้ำมัน ก๊าซ และถ่านหิน สกัดเชื้อเพลิงฟอสซิลสูงถึง 15 พันล้านตันในปีเดียวกัน

ตัวเลขดังกล่าวแสดงให้เห็นถึงความแตกต่างอย่างมหาศาลในการใช้ทรัพยากรธรรมชาติระหว่างสองอุตสาหกรรม Kwasi Ampofo จาก BloombergNEF เน้นย้ำว่า แม้จะพิจารณาในแง่ปริมาณการสกัด ก็ไม่อาจเปรียบเทียบเชื้อเพลิงฟอสซิลกับพลังงานสะอาดได้ IEA ยังคาดการณ์ว่าในสถานการณ์ที่สามารถจำกัดภาวะโลกร้อนไว้ที่ 2 องศาเซลเซียส ปริมาณแร่ธาตุที่จำเป็นสำหรับพลังงานสะอาดจะยังคงน้อยกว่าการสกัดเชื้อเพลิงฟอสซิลในปัจจุบันถึง 500 เท่า

อย่างไรก็ตาม ปริมาณการสกัดไม่ใช่ตัวชี้วัดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมเพียงอย่างเดียว แม้ว่าการทำเหมืองแร่เพื่อพลังงานสะอาดจะใช้ทรัพยากรน้อยกว่าอุตสาหกรรมเชื้อเพลิงฟอสซิลถึง 5 เท่า (ตามการประมาณการของ Sam Calisch จาก Rewiring America) แต่ก็ยังคงเป็นปริมาณมหาศาลที่ต้องพิจารณาถึงผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมในวงกว้างต่อไป

รถยนต์ไฟฟ้ายังคงเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม แม้มีการปล่อยมลพิษจากการทำเหมืองแร่

แม้ว่ารถยนต์ไฟฟ้าจะปล่อยก๊าซเรือนกระจกน้อยกว่ารถยนต์น้ำมันเบนซินถึงหนึ่งในสามเมื่อชาร์จด้วยไฟฟ้าจากแหล่งพลังงานผสมในสหรัฐอเมริกา แต่คำถามที่น่าสนใจ คือ หากรวมการปล่อยก๊าซจากทุกขั้นตอนของวงจรชีวิตของรถยนต์ไฟฟ้า ตั้งแต่การทำเหมืองแร่ การผลิต การชาร์จไฟ ไปจนถึงการกำจัด จะเป็นอย่างไร?

ผลการวิเคราะห์โดย Noah Horesh นักวิจัยจากมหาวิทยาลัย Colorado State ชี้ให้เห็นว่า แม้จะรวมการปล่อยก๊าซจากการสกัดแร่และโลหะเพิ่มเติม รถยนต์ที่ใช้น้ำมันเชื้อเพลิงยังคงสร้างก๊าซเรือนกระจกมากกว่ารถยนต์ไฟฟ้าประมาณสองเท่า ยิ่งไปกว่านั้น ความแตกต่างนี้มีแนวโน้มที่จะเพิ่มขึ้นเมื่อภาคพลังงานไฟฟ้าลดการปล่อยคาร์บอน และการผลิตแบตเตอรี่มีประสิทธิภาพมากขึ้น ผู้ที่ชาร์จรถยนต์ไฟฟ้าด้วยพลังงานสะอาด หรือขับรถขนาดเล็ก อาจเห็นความแตกต่างที่มากกว่านี้ในปัจจุบัน

นอกจากนี้ การเปลี่ยนมาใช้รถยนต์ไฟฟ้ายังช่วยลดมลพิษทางอากาศ ซึ่งเป็นหนึ่งในสาเหตุการเสียชีวิตอันดับต้นๆ ของโลก โดยเชื้อเพลิงฟอสซิลเป็นสาเหตุของการเสียชีวิตส่วนเกิน 4 ล้านถึง 8 ล้านคนต่อปีที่เกี่ยวข้องกับมลพิษทางอากาศ ตามรายงานการศึกษาในวารสาร Proceedings of the National Academies of Science and Environmental Research

ดังนั้น จึงสรุปได้ว่า แม้จะมีการปล่อยมลพิษจากการทำเหมืองแร่ รถยนต์ไฟฟ้ายังคงเป็นทางเลือกที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมากกว่ารถยนต์ที่ใช้น้ำมันเชื้อเพลิง ทั้งในแง่ของการปล่อยก๊าซเรือนกระจกและมลพิษทางอากาศ

อนาคตของรถยนต์ไฟฟ้า กับความท้าทายในการขับเคลื่อนสู่พลังงานสะอาดอย่างยั่งยืน

การเปลี่ยนผ่านสู่พลังงานสะอาดเป็นสิ่งจำเป็นต่อการรับมือกับวิกฤตสภาพภูมิอากาศ แต่การพัฒนาห่วงโซ่อุปทานแร่สำหรับแบตเตอรี่รถยนต์ไฟฟ้า (EV) อย่างยั่งยืนยังคงเป็นความท้าทายที่สำคัญ อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันมีสัญญาณบวกหลายประการที่บ่งชี้ถึงความเป็นไปได้ในการเปลี่ยนแปลงในเชิงบวก

• แรงขับเคลื่อนจากนโยบายและความต้องการของตลาด : กฎหมาย Inflation Reduction Act ของสหรัฐฯ และแรงกดดันจากผู้บริโภคกำลังผลักดันให้บริษัทเหมืองแร่ปรับปรุงกระบวนการผลิตให้มีความโปร่งใสและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมากขึ้น แม้ว่าภาพรวมของอุตสาหกรรมยังคงต้องได้รับการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง แต่ก็เริ่มเห็นความก้าวหน้าในการลดมลภาวะ อันตรายต่อสิ่งแวดล้อม และการละเมิดสิทธิมนุษยชน
• นวัตกรรมและเทคโนโลยี: นักวิจัยและผู้ผลิตแบตเตอรี่กำลังพยายามทดแทนวัสดุที่มีความเสี่ยงสูง เช่น โคบอลต์และนิกเกิล ด้วยวัสดุที่ปลอดภัยและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมากกว่า เช่น แมงกานีสและเหล็ก นอกจากนี้ การรีไซเคิลแบตเตอรี่ก็เป็นอีกแนวทางที่มีศักยภาพสูงในการลดความต้องการแร่ใหม่และส่งเสริมการใช้ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ
• กรณีศึกษาที่ประสบความสำเร็จ : บริษัท Tesla เป็นตัวอย่างของผู้ผลิตรถยนต์ไฟฟ้าที่ประสบความสำเร็จในการลดการใช้โคบอลต์ในแบตเตอรี่ นอกจากนี้ กรณีศึกษาของแบตเตอรี่รถยนต์ตะกั่ว-กรดที่ 99% สามารถนำกลับมารีไซเคิลได้ แสดงให้เห็นถึงความเป็นไปได้ในการสร้างระบบ closed-loop ที่มีประสิทธิภาพ

สรุป การเปลี่ยนผ่านสู่พลังงานสะอาดไม่ใช่เรื่องง่ายและย่อมมีผลกระทบ แต่ด้วยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสังคม รวมถึง การพัฒนาเทคโนโลยีและนวัตกรรมอย่างต่อเนื่อง เราสามารถสร้างห่วงโซ่อุปทานแร่ที่ยั่งยืนและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมได้อย่างแน่นอน ดังที่ Sergey Paltsev นักวิจัยอาวุโสจาก MIT กล่าวว่า "การเปลี่ยนไปใช้พลังงานคาร์บอนต่ำไม่ใช่ยาวิเศษที่ไม่มีผลกระทบใดๆ แต่ก็ยังดีกว่าการใช้เชื้อเพลิงฟอสซิล นั่นคือข้อสรุป"

ที่มา washingtonpost