ธปท. ปรับเกณฑ์เคลียร์บัญชีม้า หากสุจริตปลดระงับธุรกรรมใน 4 ชม.-1 วัน
ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ประกาศเกณฑ์ใหม่เพื่อแก้ปัญหาที่ผู้บริสุทธิ์ได้รับผลกระทบจากมาตรการ “ต่อเส้นเงิน” บัญชีม้า ซึ่งเป็นกลไกสำคัญในการกักเงินในเส้นทางที่เกี่ยวข้องกับการฉ้อโกงทางการเงิน มาตรการใหม่นี้กำหนดให้ธนาคารต้องตรวจสอบและปลดล็อกและปลดระงับธุรกรรมในบัญชีผู้สุจริตให้เสร็จสิ้นภายในไม่เกิน 2-4 ชั่วโมงต่อรอบรายงาน และหากผู้ร้องเรียนก่อนเวลา 19.00 น. ต้องได้รับการปลดล็อกภายในวันเดียวกัน แตกต่างจากระบบเดิมที่ผู้บริสุทธิ์ต้องรออย่างน้อยสามวัน หรือเจ็ดวันในกรณีที่มีการแจ้งความ
ข่าวที่เกี่ยวข้อง
ธปท. และตัวแทนจากสมาคมธนาคารไทยอธิบายว่า ปัญหาใหญ่ที่เกิดขึ้นในช่วงที่ผ่านมาคือความพยายาม “กวาดกว้าง” เพื่อให้กักเงินคืนแก่ผู้เสียหายได้มากที่สุด ส่งผลให้ประชาชนผู้บริสุทธิ์ที่ไม่เกี่ยวข้องต้องถูกระงับบัญชีหรือธุรกรรมไปด้วย ดังนั้นระบบใหม่จึงยึดหลักการ “ต่อเท่าที่จำเป็น เร็วที่สุด และปลดให้ถูกตัว” พร้อมกำหนดรอบการตรวจสอบวันละสามรอบ เพื่อสร้างมาตรฐานที่โปร่งใสและคาดการณ์ได้
คนยังถูกหลอกโอนเงิน การกักเงินคืนผู้เสียหายยังจำเป็น
นางดารณี แซ่จู ผู้ช่วยผู้ว่าการสายกำกับระบบการชำระเงินและคุ้มครองผู้ใช้บริการทางการเงิน เล่าย้อนถึงสถานการณ์มิจฉาชีพในปัจจุบันว่า แม้ปัญหา “แอปฯ ดูดเงิน” ที่เคยสร้างความเสียหายอย่างกว้างขวาง ได้หมดไปจากระบบแล้วตั้งแต่ต้นปีนี้ ด้วยการยกระดับมาตรการทางเทคโนโลยี แต่ปัญหาที่รุนแรงกว่าและยังคงอยู่คือ “การหลอกให้โอนเงิน” ซึ่งต่างจากแอปฯ ดูดเงินตรงที่ไม่ได้เกิดจากการแฮ็กระบบ แต่เกิดจากการที่มิจฉาชีพใช้กลยุทธ์ทางจิตวิทยามาหลอกเหยื่อให้โอนเงินด้วยตัวเอง โดยอาศัยวิธีการที่ซับซ้อนและแยบยล เช่น การแอบอ้างเป็นเจ้าหน้าที่รัฐหรือหน่วยงานกำกับดูแล การอ้างว่าเหยื่อมีคดีหรือหนี้ภาษีค้างอยู่ การเสนอการลงทุนที่ให้ผลตอบแทนสูงผิดปกติ หรือการสร้างสถานการณ์เร่งรัดให้ผู้เสียหายรีบโอนเงิน เช่น อ้างว่าจะถูกฟ้องหรือถูกอายัดทรัพย์ถ้าไม่ทำตาม
ข้อมูลเชิงสถิติสะท้อนให้เห็นความรุนแรงของปัญหา โดยหน่วยงานที่เกี่ยวข้องพบว่า ผู้เสียหายใช้เวลาเฉลี่ยประมาณ 20 ชั่วโมงกว่าจะติดต่อศูนย์ AOC หรือธนาคารเพื่อให้ระงับธุรกรรม และในหลายกรณี โดยเฉพาะกรณี investment scam เหยื่อบางรายใช้เวลานานเป็นเดือนกว่าจะรู้ตัว ทำให้เงินถูกโอนผ่านบัญชีหลายทอด กระจายออกไปจนยากที่จะติดตามหรือกักคืน
ดังนั้น มาตรการของธปท. และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในการตรวจสอบเส้นทางการเงินของ “บัญชีม้า” รวมถึงการระงับธุรกรรมที่เกี่ยวข้อง จึงถือเป็นกลไกสำคัญที่ช่วยให้เงินของผู้เสียหายยังคงถูกกักเก็บอยู่ในระบบได้มากที่สุด มาตรการนี้มีความจำเป็นอย่างยิ่งทั้งเพื่อสกัดกั้นการกระทำผิด และเพื่อปกป้องผลประโยชน์ของเหยื่อผู้เสียหาย เพราะหากปล่อยให้เงินไหลออกจากระบบไปแล้ว การติดตามและนำกลับคืนมาชดเชยให้ผู้เสียหายจะเป็นไปได้ยากมาก
นอกจากนี้ นางดารณียังย้ำว่า ทุกมาตรการที่ดำเนินการ ไม่ว่าจะเป็นการป้องกันที่ต้นเหตุ การสกัดกลางทาง หรือการจัดการปลายเหตุ ล้วนมีส่วนสำคัญในการจำกัดความเสียหาย ถึงแม้บางคนอาจตั้งคำถามว่าการระงับธุรกรรมหรือการอายัดบัญชีเป็นการแก้ที่ปลายเหตุ แต่การ “สกัดทุกข้อต่อ” ก็ยังจำเป็นเพื่อไม่ให้เงินหลุดหายไปจากระบบโดยสิ้นเชิง
กลไกการต่อเส้นเงินกว้างขึ้นทำผู้บริสุทธิ์ได้รับผลกระทบมากขึ้น
สำหรับสาเหตุที่ทำให้ในระยะหลังมีผู้บริสุทธิ์ได้รับผลกระทบจากการต่อเส้นเงินมากขึ้น ธปท. และตัวแทนจากสมาคมธนาคารไทย อธิบายว่า เกิดจากการที่ระบบถูกออกแบบให้ครอบคลุมเส้นทางการเงินที่กว้างขึ้น จากเดิมที่ตรวจสอบได้เฉพาะบัญชีธนาคารพาณิชย์หรือธนาคารเฉพาะกิจ แต่ตั้งแต่เดือนสิงหาคม 2568 ได้ขยายครอบคลุมไปถึงบัญชี e-money และแพลตฟอร์มสินทรัพย์ดิจิทัล
การบูรณาการนี้ทำให้สามารถตามรอยเงินที่เคย “หลุด” ออกไปนอกระบบธนาคารกลับมาให้อยู่ในขอบเขตการตรวจสอบได้ แต่ในอีกด้านหนึ่ง เส้นทางเงินที่ยาวและซับซ้อนขึ้นก็ทำให้โอกาสที่บัญชีธุรกรรมปกติของผู้สุจริตถูกแตะต้องมีมากขึ้น
นางอรมนต์ อธิบายว่า ปัจจุบัน “การต่อเส้นเงิน” ผ่านระบบ Central Fraud Registry (CFR) เป็นกลไกหลักที่ธนาคารใช้ปิดกั้นการเคลื่อนย้ายเงินต้องสงสัย โดยเมื่อผู้เสียหายแจ้งเหตุไปยังศปอท. และศูนย์ AOC ทาง ศอปท. จะส่งต่อให้ธนาคารตรวจสอบและต่อเส้นทางเงิน รวมถึงส่งสัญญาณไปยังธนาคารอื่นๆ ให้ระงับธุรกรรมเงินดังกล่าวทันทีเพื่อกักเงินให้อยู่ในระบบ โดยย้ำว่าไม่ใช่การอายัดบัญชีถาวร แต่เป็นการระงับธุรกรรมชั่วคราวเท่านั้น
ต่อมาเมื่อธุรกรรมต้องสงสัยถูกระงับแล้ว ระยะเวลาปลดระงับจะต่างกันไป โดยหากผู้เสียหายแจ้งตรงไปยังธนาคาร การระงับจะมีผลได้สูงสุด 3 วัน แต่ถ้าแจ้งผ่าน AOC ที่เชื่อมตรงกับตำรวจออนไลน์ จะขยายได้ถึง 7 วัน เพื่อเปิดโอกาสให้เจ้าหน้าที่ตรวจสอบและรวบรวมหลักฐานยื่นศาลเพื่อขออายัดบัญชีอย่างเป็นทางการ หากไม่พบความผิดปกติ ธนาคารต้องปลดระงับทันที เพื่อป้องกันไม่ให้ผู้สุจริตเสียหายเกินจำเป็น
อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันมิจฉาชีพใช้เส้นทางการเงินที่ซับซ้อนกว่าที่ผ่านมา จากเดิมที่หมุนอยู่เพียงในบัญชีธนาคารพาณิชย์ ก็ขยายไปยังบัญชี e-money และแพลตฟอร์มสินทรัพย์ดิจิทัล เช่น กระเป๋าเงินดิจิทัลหรือ exchange ที่มีการโอนข้ามแพลตฟอร์มเพื่อหลบเลี่ยงการตรวจจับ ดังนั้นหน่วยงานที่เกี่ยวข้องจึงเชื่อมระบบเหล่านี้เข้ากับ CFR เพื่อให้ตรวจสอบได้อย่างครอบคลุมและติดตามเงินที่เคย “สูญหาย” กลับมาได้มากขึ้น แต่ผลลัพธ์คือยิ่งเพิ่มโอกาสที่ผู้บริสุทธิ์จะถูกกระทบไปด้วย
ด้านนายสุปรีชา ลิมปิกาญจนโกวิท ผู้แทนสมาคมธนาคารไทย อธิบายเพิ่มเติมว่า ปัจจัยอีกอย่างที่ทำให้ระบบดึงผู้สุจริตเข้ามามากขึ้น คือ การที่ธนาคารพัฒนาระบบอัตโนมัติแทนการทำงานแบบแมนนวล เช่น เดิมต้องอาศัยการส่งอีเมลแจ้งข้ามธนาคาร แต่ปัจจุบันมีระบบเชื่อมตรง ทำให้การส่งสัญญาณระงับเร็วขึ้นมาก จากหลายชั่วโมงเหลือเพียงไม่กี่นาที แม้จะช่วยยกระดับการป้องกันอาชญากรรม แต่ก็เพิ่มโอกาสที่บัญชีผู้บริสุทธิ์จะถูกระงับไปโดยไม่ตั้งใจ
ดังนั้น เพื่อแก้ไขปัญหาและบรรเทาความเดือดร้อนของประชาชนที่ติดร่างแหเส้นเงินบัญชีม้าโดยไม่ได้ตั้งใจ ธปท. และศปอท. จึงได้กำหนดแนวทางใหม่ว่า ต้องออกมาตรการเพื่อให้หน่วยงานสามารถปลดการระงับของผู้สุจริตให้เร็วที่สุด และต้องพัฒนาระบบสกรีนบัญชีว่าใหม่โดยใช้หลัก “กวาดเท่าที่จำเป็น” หมายถึง หากพบว่าบัญชีมีพฤติกรรมปกติ เช่น โอนจ่ายเล็กน้อยหรือหมุนเวียนในลักษณะร้านค้าธรรมดา จะไม่ถูกดึงเข้ามาระงับตั้งแต่แรก มาตรการใหม่นี้จะเริ่มใช้ในเดือนกันยายน 2568 เพื่อสร้างสมดุลระหว่างประสิทธิภาพในการกักเงินคืนกับการคุ้มครองสิทธิของผู้สุจริต
เกณฑ์ใหม่ปลดระงับธุรกรรมเร็วภายใน 1 วัน
เพื่อบรรเทาผลกระทบที่เกิดขึ้นกับผู้สุจริต มาตรการใหม่เปิดทางให้ศปอท. และธนาคารสามารถปลดการระงับธุรกรรมได้รวดเร็วกว่ากำหนดเดิมที่ต้องรอ 3 หรือ 7 วัน โดยจะปลดได้ทันทีหากตรวจสอบแล้วพบว่าเจ้าของบัญชีไม่อยู่ในบัญชีม้าของ ปปง. ไม่อยู่ในกลุ่ม “ม้าสี” ของ ธปท. และมีพฤติกรรมการทำธุรกรรมเป็นไปตามปกติ เช่น การโอนหรือชำระมูลค่าเล็กน้อยอย่างสม่ำเสมอ หรือการมียอดธุรกรรมที่สูงหรือต่ำในรูปแบบที่สอดคล้องกับลักษณะของธุรกิจร้านค้า
นางดารณีอธิบายว่า ขั้นตอนใหม่นี้ถูกออกแบบมาให้มีความชัดเจน โปร่งใส และดำเนินการได้อย่างรวดเร็ว หากประชาชนพบว่าธุรกรรมของตนถูกระงับโดยไม่มีเหตุอันควร สามารถโทรสายด่วน 1441 กด 2 เพื่อแจ้งข้อมูล จากนั้นศปอท. จะทำหน้าที่รวบรวมและส่งข้อมูลเป็นรอบ วันละ 3 รอบ เวลา 11.00 น., 15.00 น. และ 19.00 น. ไปยังธนาคารและสถาบันการเงิน ซึ่งต้องตรวจสอบและตอบกลับศปอท. ภายใน 2 ชั่วโมง หากยืนยันได้ว่าผู้ร้องเป็นผู้สุจริต ธนาคารมีหน้าที่ปลดระงับธุรกรรมทันที โดยกระบวนการนี้โดยทั่วไปใช้เวลาเพียง 2–4 ชั่วโมงต่อเคส และหากเป็นรอบสุดท้ายเวลา 19.00 น. จะต้องดำเนินการให้เสร็จสิ้นภายในเที่ยงคืนของวันเดียวกัน เพื่อไม่ให้ผู้บริสุทธิ์ต้องเสียโอกาสทางธุรกรรมข้ามวัน
ด้านประสิทธิภาพ นายสุปรีชา ลิมปิกาญจนโกวิท เปิดเผยว่า ในการประชุมร่วมกับ ธปท., ดีอี, ปปง. และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเมื่อวานนี้ มีผู้ร้องเข้ามามากกว่า 100 เคส และสามารถปลดระงับได้จริง 11 เคส เนื่องจากตรวจสอบแล้วเป็นผู้สุจริต ส่วนที่เหลือยังคงมีหมายอายัด สถานะบัญชีม้า หรือให้ข้อมูลไม่ครบถ้วน ทั้งนี้การทำงานในลักษณะ “วอร์รูม” ที่มีตัวแทนจากธนาคารทุกแห่ง ปปง. ศปอท. และตำรวจเข้าร่วม ทำให้การพิจารณาเป็นไปด้วยความรอบคอบ โปร่งใส และสามารถจำแนกผู้สุจริตออกจากผู้เกี่ยวข้องกับการทุจริตได้อย่างแม่นยำ
นายสุปรีชาย้ำว่า ทุกหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ทั้ง ธปท., ศปอท., สมาคมธนาคารไทย, ปปง. และตำรวจ มีเป้าหมายเดียวกันคือ “กักเงินคืนให้ผู้เสียหายมากที่สุด และปลดบัญชีผู้สุจริตให้เร็วที่สุด” เพื่อป้องกันไม่ให้ผู้บริสุทธิ์ได้รับผลกระทบเกินจำเป็น พร้อมทั้งเดินหน้าสื่อสารเชิงรุกกับประชาชน ชี้แจงเหตุผลที่บัญชีถูกระงับ ขั้นตอนที่ต้องดำเนินการ และเอกสารที่ใช้ยืนยันความบริสุทธิ์ เพื่อให้การแก้ไขปัญหาเกิดขึ้นได้อย่างทันท่วงที
ขณะที่นางอรมนต์สรุปว่า การปรับระบบครั้งนี้ถือเป็นการหาจุดสมดุลที่ท้าทาย ระหว่างการปกป้องผู้เสียหายจากการฉ้อโกง กับการไม่ทำร้ายผู้สุจริตที่บังเอิญถูกพัวพันในเส้นทางการเงิน แต่ด้วยกลไกใหม่ที่ทำงานรวดเร็วขึ้น การเชื่อมโยงบัญชี e-money และสินทรัพย์ดิจิทัลเข้าสู่ระบบ CFR อัตโนมัติของธนาคาร รอบตรวจสอบที่ชัดเจน และอำนาจใหม่ของศปอท. ทำให้กระบวนการก้าวไปสู่การทำงานที่ “เร็ว โปร่งใส และเป็นธรรม” ได้จริง โดยมีเป้าหมายสูงสุดคือการปกป้องผู้เสียหายจากการทุจริตทางการเงิน และคืนความเป็นธรรมให้กับผู้สุจริตที่ไม่ควรถูกกระทบจากธุรกรรมต้องสงสัยเหล่านี้
