ปากีฯ -อัฟกาฯ ยิงกันเพราะอะไร? อ่านความขัดแย้งเก่าแก่บนเส้นดูรานด์
เมื่อคืนวันที่ 15 ตุลาคม 2568 มีประกาศออกมาจากรัฐบาลตาลีบานของปากีสถานและอัฟกานิสถานว่า สองประเทศตกลงหยุดยิงกันแล้ว หลังเกิดการปะทะกันบริเวณชายแดนที่ทำให้มีผู้บาดเจ็บและเสียชีวิตหลายสิบคน
ข่าวที่เกี่ยวข้อง
การปะทะเดือนตุลาคม 2568
การปะทะกันครั้งล่าสุดนี้เริ่มขึ้นเมื่อวันเสาร์ที่ 11 ตุลาคม 2568 กองกำลังตาลีบันอัฟกานิสถานโจมตีทหารปากีสถานตามแนวชายแดนสองประเทศ โดยกล่าวว่า ปากีสถานละเมิดอธิปไตย หลังเกิดเหตุระเบิดที่กรุงคาบูลและในพื้นที่ทางตะวันออกเฉียงใต้ เมื่อวันพฤหัสบดีที่ 9 ตุลาคม 2568
หลังจากนั้น ตาลีบันอัฟกานิสถานออกมายืนยันว่า ได้โจมตี “เพื่อตอบโต้” ต่อกองทหารปากีสถานตลอดแนวเทือกเขาที่ชายแดนทางเหนือ ทำให้ทหารปากีสถานเสียชีวิตกว่า 58 คน
ด้านปากีสถานออกมาปฏิเสธว่า ยอดผู้เสียชีวิตคือทหาร 23 นาย และได้กำจัดกลุ่มตาลีบันกับผู้ก่อการร้ายที่เกี่ยวข้องร่วม 200 นายแล้ว นอกจากนี้ โมห์ซิน นักวี รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยของปากีสถาน ยังประณามอัฟกานิสถานว่า กระทำอย่าง “ไม่มีเหตุผล” จากการยิงใส่พลเรือน และปากีสถานจะตอบโต้เต็มกำลัง
อย่างไรก็ตาม ความขัดแย้งดูเหมือนจะมีท่าทีดีขึ้นเมื่อวานนี้ (15 ตุลาคม 2568) จากการประกาศหยุดยิงชั่วคราว ทั้งสองฝ่ายต่างกล่าวว่า อีกฝ่ายหนึ่งเรียกร้องการหยุดยิงนาน 48 ชั่วโมง โฆษกกลุ่มตาลีบันกล่าวว่า การปะทะกันในครั้งนี้ทำให้มีประชาชนเสียชีวิต 12 คน และบาดเจ็บอีกมากกว่า 100 คน ทั้งสองประเทศกล่าวอ้างว่า อีกฝ่ายมีผู้เสียชีวิตจำนวนมาก แต่ยังไม่มีการยืนยันตัวเลขอย่างเป็นทางการ
นี่ไม่ใช่การปะทะกันครั้งแรกระหว่างสองเพื่อนบ้านในภูมิภาคเอเชียใต้ แต่ความขัดแย้งและการปะทะกันย้อนกลับไปได้ไกลถึงปี 2492 หลังจากกองทัพปากีสถานโจมตีทางอากาศหมู่บ้านในอัฟกานิสถานเป็นครั้งแรกในเดือนกันยายนปีนั้น ทำให้มีผู้เสียชีวิต 23 คน
การต่อสู้ระหว่างสองชาติดำเนินต่อเนื่องมาหลายทศวรรษ เป็นผลมาจากปัญหาความขัดแย้งทางการเมือง และปัญหาการไม่ยอมรับเส้นเขตแดน นำมาสู่การปะทะกันยืดเยื้อที่คร่าชีวิตผู้คนจากสองฝ่ายไปหลายร้อยคนในรอบ 2 ปีที่ผ่านมา
ปัญหาความไม่ไว้ใจทางการเมือง
ปัญหาครั้งนี้เกิดจากการกล่าวหาว่า อีกฝ่ายมีส่วนรู้เห็นกับการก่อการร้ายในประเทศของตน สะท้อนความไม่ไว้วางใจทางการเมืองที่เกิดขึ้นต่อเนื่องยาวนาน และหนึ่งในปัจจัยสำคัญคือกลุ่มตาลีบัน ซึ่งหากต้องการทำความเข้าใจปัญหาความขัดแย้งและความเชื่อใจระหว่างสองประเทศ ต้องพูดถึง “ตาลีบันสองกลุ่ม” เสียก่อน
กลุ่มตาลีบันอัฟกานิสถาน: ตาลีบันเป็นขบวนการชาตินิยมซุนนีที่ก่อตั้งขึ้นในทศวรรษ 1990 (2533–2543) สมาชิกส่วนมากเป็นชาวปาทาน มีวัตถุประสงค์หลักในการก่อตั้งรัฐอิสลามในอัฟกานิสถาน ปัจจุบัน กลุ่มนี้เป็นรัฐบาลอัฟกานิสถานและต้องการรักษาอำนาจไว้ ขึ้นชื่อเรื่องการตีความคัมภีร์อัลกุรอานอย่างเคร่งครัด
เตริก-อี ตาลีบัน ปากีสถาน (TTP): กลุ่มนี้เป็นกลุ่มก่อการร้ายพันธมิตรของตาลีบันอัฟกานิสถาน ก่อตั้งในปี 2550 เพื่อต่อต้านกองทัพปากีสถานนำกฎหมายชารีอะห์ฉบับเข้มงวดมาบังคับใช้ในปากีสถาน ขับไล่อิทธิพลของรัฐบาลอิสลามาบัดออกจากเขตปกครองตนเองแบบสหพันธรัฐ (Federally Administered Tribal Areas – FATA) และจังหวัดข้างเคียงอย่างจังหวัดคีเบอร์ปัคตุนคห์วา (Khyber Pakhtunkhwa) ของปากีสถาน กล่าวง่าย ๆ คือ เป็นกลุ่มที่ต่อต้านกองทัพปากีสถาน และก่อการร้ายหลายครั้งในประเทศตลอดเวลาที่ผ่านมา
ปัญหาระหว่างสองชาติทวีความรุนแรงเมื่อกองทัพปากีสถานกล่าวหาว่า อัฟกานิสถานให้การสนับสนุนกลุ่ม TTP ซึ่งได้รับการยืนยันจากรายงานของสหประชาชาติในปี 2567
“TTP ยังคงดำเนินการอย่างกว้างขวางในอัฟกานิสถาน และดำเนินปฏิบัติการก่อการร้ายเข้าไปยังปากีสถานจากอัฟกานิสถาน และมักใช้คนอัฟกันเป็นผู้ช่วย” รายงานสหประชาชาติชี้ และยังระบุว่ากลุ่มตาลีบันปากีสถานกำลังปฏิบัติการอยู่ในอัฟกานิสถานด้วยกำลังประมาณ 6,000–6,500 คน
ตัวอย่างการปะทะครั้งล่าสุด เป็นหนึ่งในตัวอย่างความสัมพันธ์ระหว่างสามกลุ่มที่เกิดขึ้นหลายครั้ง โดยเมื่อเดือนธันวาคมปี 2567 ปากีสถานก็ได้โจมตีทางอากาศเข้าไปในอัฟกานิสถานเป็นครั้งที่ 3 ในรอบ 2 ปี (ครั้งแรก 2565 และครั้งที่ 2 เดือนมีนาคม 2567) ตามมาด้วยครั้งที่ 4 เมื่อเดือนกันยายนปี 2567
เป้าหมายของปากีสถานคือการตอบโต้การก่อการร้ายของกลุ่ม TTP นั่นเอง ส่วนการโจมตีจากพื้นที่อัฟกานิสถานส่วนมากทำโดยกลุ่ม TTP อย่างไรก็ตาม ความขัดแย้งระหว่างสองชาติมีสาเหตุมากกว่าความขัดแย้งกับกลุ่ม TTP และย้อนไปถึงเส้นแบ่งประเทศ และความขัดแย้งชายแดน
ปัญหาชายแดน
เมื่อปี 1947 เกิดการแบ่งแยกดินแดนอินเดีย โดยส่วนหนึ่งกลายเป็นประเทศปากีสถาน ตั้งอยู่ติดกับชายแดนอัฟกานิสถาน โดยเส้นแบ่งสองประเทศระหว่างปากีสถานและอัฟกานิสถานถูกเรียกว่า เส้นดูรานด์ (Durand Line) ที่มีความยาวถึง 2,640 กิโลเมตร
เส้นแบ่งนี้เรียกได้ว่าเป็นหัวใจความขัดแย้งของสองชาติ ถูกขีดขึ้นโดยการสำรวจร่วมกันของบริติช-อินเดีย และราชอาณาจักรอัฟกานิสถาน ต่อมา เมื่อมีประเทศเกิดใหม่คือปากีสถาน เส้นเขตแดนยาว 2,600 กิโลเมตรเส้นนี้กลายเป็นเส้นแบ่งระหว่างปากีสถานและอัฟกานิสถาน
อัฟกานิสถานมองว่า เส้นดูรานด์เป็นการตกลงแบ่งเส้นโดยบังคับ ทำให้อัฟกานิสถานยังคงไม่ยอมรับเขตแดนที่ถูกแบ่งโดยเส้นดูรานด์ เพราะคนที่อาศัยอยู่บริเวณเส้นแบ่งส่วนมากคือ ชาวปาทาน ซึ่งเป็นคนส่วนใหญ่ในอัฟกานิสถาน ที่มีภาษาของตนเอง และนับถือศาสนาอิสลามนิกายซุนนี
อัฟกานิสถานสนับสนุนแนวคิดให้ชาวปาทานในพื้นที่นั้นมีเอกราชเป็นของตนเอง หรือเชื่อมโยงกับอัฟกานิสถาน ขณะเดียวกัน ปากีสถานก็ต้องการรักษาดินแดนของตนที่ได้รับมาตั้งแต่ก่อตั้งประเทศ และความมั่นคงชายแดน
ตัวอย่างความขัดแย้งที่เด่นชัดในช่วงแรกคือ การที่อัฟกานิสถานต่อต้านการเข้าร่วมสหประชาชาติของปากีสถานในปี 2490 และเกิดการสู้รบที่ชายแดนแห่งนี้มาเรื่อย ๆ
นอกจากปัญหา 2 ข้อที่กล่าวมา ยังมีความขัดแย้งด้านอื่น ๆ อาทิ ผู้อพยพชาวอัฟกานิสถาน ที่เดินทางลี้ภัยเข้าไปในปากีสถานมานานหลายทศวรรษ ข้อมูลจาก UNHCR ปลายปี 2567 ระบุว่า มีผู้ลี้ภัยอัฟกานิสถานในปากีสถานที่ลงทะเบียน 1.2 ล้านคน และมีการประเมินว่า หากรวมผู้อพยพทั้งหมดที่ไม่มีเอกสารอาจมากถึง 2.8 ล้านคน อย่างไรก็ตาม BBC รายงานว่า สหประชาชาติกล่าวว่ามีชาวอัฟกานิสถานอยู่อาศัยในปากีสถานมากกว่า 3.5 ล้านคน โดยจำนวนผู้อพยพมากขึ้นหลังตาลีบันยึดครองอัฟกานิสถานได้ในปี 2564
ทางการปากีสถานชี้ว่า ผู้อพยพเป็นภาระด้านการเงิน โครงสร้างสาธารณะ และเป็นภัยต่อความมั่นคงชาติ โดยปีก่อน ปากีสถานมีนโยบายขับไล่ผู้อยู่อาศัยที่ไม่มีใบอนุญาต และเมื่อเดือนเมษายน 2567 มีการขับไล่ผู้อพยพชาวอัฟกานิสถานออกจากปากีสถาน จำนวน 19,500 คน และคนที่เดินทางออกไปก่อนหน้านี้มีประมาณ 80,000 คน
การเดินทางกลับบ้านของชาวอัฟกันจำนวนมากสร้างความกดดันต่อการใช้งานโครงสร้างพื้นฐานของอัฟกานิสถานที่ไม่เสถียรนัก พร้อมกันนั้น การปะทะกันที่ชายแดนก็ยังคงเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง
อ้างอิง: UNHCR, BBC, ABC, National Geographic, Britanica, Syndicate, CFR, SBS, Al Jazeera, DNI, VOA
