Virtual Bank ต่างจาก Mobile Banking อย่างไร? เปิดบริการ 3 ยักษ์ใหญ่ Virtual Bank เอเชีย

ในที่สุดประเทศไทยก็กำลังจะมี Virtual Bank หรือว่าธนาคารไร้สาขากันแล้ว หลังจากทั้งกระทรวงการคลังและธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ได้ออกมาประกาศกฎระเบียบและคุณสมบัติของผู้จัดตั้ง Virtual Bank อย่างเป็นทางการในช่วงต้นเดือนมีนาคมที่ผ่านมา

อย่างไรก็ตาม แม้ธนาคารไร้สาขาที่ดำเนินธุรกิจทางช่องทางออนไลน์หรือแอปพลิเคชั่นทั้งหมด ดูจะเป็นคอนเซปที่เข้าใจง่าย หลายๆ คนอาจจะยังไม่เข้าใจว่าธนาคารไร้สาขานั้นต่างจาก Mobile Banking ที่มีอยู่แล้วอย่างไร ทำไมต้องมีการตั้งธุรกิจใหม่แยกออกมาต่างหาก ถ้าทุกวันนี้ธนาคารทั่วไปก็ให้บริการทางแอปพลิเคชั่นอยู่แล้ว

ในบทความนี้ ทีม SPOTLIGHT จึงอยากชวนทุกคนไปทำความรู้จัก Virtual Bank กันว่าพิเศษกว่า Mobile Banking ทั่วไปอย่างไร พร้อมยกตัวอย่างบริการจาก 3 Virtual Bank ยักษ์ใหญ่ของเอเชีย คือ KakaoBank จากเกาหลีใต้, Rakuten Bank จากญี่ปุ่น และ WeBank จากจีน ที่จะมาทำให้ผู้อ่านเข้าใจเอกลักษณ์ของ Virtual Bank ได้ดีมากยิ่งขึ้น

ธนาคารไร้สาขา (Virtual Bank) ต่างจากธนาคารออนไลน์ (Mobile Banking) อย่างไร?

แม้จะนิยมให้บริการในแอปพลิเคชั่น และมีบริการพื้นฐานคล้ายกัน Virtual Bank แตกต่างจาก Mobile Banking ในแง่ของ วีธีการดำเนินงาน กลุ่มเป้าหมาย และบริการพิเศษที่จะมุ่งตอบสนองความต้องการของลูกค้าหลักแตกต่างกัน

ขณะที่บริการบน Mobile Banking เป็นบริการของธนาคารพาณิชย์ทั่วไป บริการบน Virtual Bank เป็นบริการการเงินที่ถูกออกแบบมาผ่านการใช้เทคโนโลยีและข้อมูล และต้องมีความแปลกใหม่ เน้นให้บริการกับคนที่ไม่สามารถเข้าถึงบริการของธนาคารพาณิชย์ทั่วไปได้ จากทั้งข้อจำกัดด้านฐานะ และสังคม เช่น ธุรกิจ SMEs หรือคนไม่มีรายได้ประจำที่ขอสินเชื่อได้ลำบาก หรือ คนที่ไม่มีบัญชีธนาคาร เพราะติดปัญหาด้านเอกสารหรืออื่นๆ

โดยปัจจัยที่ทำให้ Virtual Bank สามารถเข้าถึงกลุ่มคนที่ไม่สามารถเข้าถึงบริการการเงินทั่วไป ซึ่งมักจะเป็นคนที่มีทุนน้อยหรือมีข้อมูลเครดิตไม่เพียงพอได้มากกว่าคือ ‘ต้นทุนที่ต่ำ’ จากการที่ธนาคารประเภทนี้ไม่มีต้นทุนในด้านสถานที่ อุปกรณ์  ตู้ ATM หรือพนักงาน และเทคโนโลยีในการเก็บและประมวลผลพฤติกรรมการใช้จ่ายของลูกค้าที่ทำให้ธนาคารตัดสินใจให้บริการได้อย่างรวดเร็ว ไม่ต้องยุ่งยากให้คนตรวจ

ดังนั้น คุณสมบัติที่ Virtual Bank จะต้องมีอย่างแน่นอน ก็คือความเชี่ยวชาญในการให้บริการผ่านช่องทางดิจิทัล และการนำข้อมูลขนาดใหญ่ที่เก็บรวบรวมได้บนแพลตฟอร์ม ทั้งข้อมูลทางการเงินและข้อมูลทางเลือกอื่น ๆ เช่น พฤติกรรมการใช้จ่าย มาคิดค้นบริการภัณฑ์การเงินใหม่ๆ ที่เหนือไปกว่าบริการการเงินของธนาคารพาณิชย์ธรรมดา และตอบโจทย์ลูกค้ากลุ่มเป้าหมายคือ กลุ่มที่ยังเข้าไม่ถึงบริการทางการเงินในระบบ (unserved) หรือกลุ่มที่ยังเข้าถึงบริการการเงินในระบบได้ไม่มากเท่าที่ควร (underserved) ได้ดียิ่งขึ้น

บริการการเงินเพื่อคนตัวเล็กของ 3 ยักษ์ใหญ่ Virtual Bank เอเชีย

ทั้งนี้ หากอธิบายเพียงเท่านี้ หลายๆ คนก็อาจจะรู้สึกว่าคอนเซปบริการการเงินของ Virtual Banl นั้นมีความเป็นนามธรรม เพราะมองภาพไม่ออกว่าบริการการเงินแปลกใหม่ที่ช่วยให้ธุรกิจหรือประชาชนรายย่อยสามารถเก็บออม ลงทุน หรือเข้าถึงสินเชื่อได้ดีขึ้นนั้นเป็นแบบไหน

ในบทความนี้ เราจึงเลือกบริการตัวอย่างของ Virtual Bank ที่ประสบความสำเร็จของเอเชียมาให้ดูกัน ว่าคนไทยจะสามารถคาดหวังอะไรจากธนาคารไร้สาขาแห่งแรกของไทยที่มีกำหนดเปิดตัวในเดือนมิถุนายนปี 2026 ได้บ้าง โดยจะประกอบไปด้วยบริการตัวอย่างจาก 3 Virtual Bank คือ KakaoBank, Rakuten Bank และ WeBank

• KakaoBank

KakaoBank เป็นธนาคารไร้สาขาภายใต้การดูแลของ Kakao Corporation บริษัทอินเทอร์เน็ตเจ้าของแอปพลิเคชั่นแชทที่มีจำนวนผู้ใช้มากที่สุดในเกาหลีใต้ คือ KakaoTalk ทำให้หากผู้ใช้มีบัญชี KakaoTalk ก็สามารถเปิดบัญชีกับ KakaoBank ได้ทันทีโดยไม่ต้องส่งเอกสารยืนยันตัวเหมือนการเปิดบัญชีธนาคารปกติ

KakaoBank มีบริการรับเงินจากนายจ้างและสามารถรับเงินจากธนาคารพาณิชย์อื่นๆ ได้ทำให้การโอนเงินเข้าบัญชี KakaoBank ทำได้ง่าย และยังสามารถโอนเงินระหว่างบัญชีได้ง่ายดายเพียงเพิ่มคนที่เราอยากทำธุรกรรมด้วยเป็นเพื่อนใน KakaoTalk หรือขอหมายเลขบัญชี

จากข้อมูลนี้จะเห็นได้ว่า KakaoBank มีระบบที่ช่วยทำให้บริการพื้นฐานของธนาคารเป็นไปได้สะดวกรวดเร็วขึ้น เข้าถึงได้ง่ายกว่าการเปิดบัญชีธรรมดาที่ต้องใช้เอกสารมากมาย และสามารถโอนเงินให้กันได้อย่างอิสระและง่ายดายโดยไม่ต้องขอเลขบัญชี

ทั้งนี้ นอกจากการพัฒนาบริการพื้นฐานแล้ว KakaoBank ยังมีระบบออมเงินที่สนับสนุนให้ผู้ใช้ออมเงินได้ง่ายและมากขึ้น เช่น บริการ Safe Box เก็บเงิน ที่ให้ดอกเบี้ยสูงถึงที่ 2.6% ต่อปี อีกทั้งยังไม่กำหนดจำนวนวันขั้นต่ำ และ ระบบเก็บเงินติดต่อกันทุกวัน 31 วัน ที่ให้ดอกเบี้ยสูงถึงดอกเบี้ย 8% 

นอกจากนี้ KakaoBank ยังมีบริการสินเชื่อรายย่อยให้คนเข้าถึงเงินทุนได้มากยิ่งขึ้น เช่น บริการ micro lending ที่ให้ผู้ใช้กดยืมได้ทันทีสูงสุดถึง 3 ล้านวอน หรือราว 8 หมื่นบาท สำหรับคนที่ต้องใช้เงินด่วน หรือเอาตัวรอดก่อนเงินเดือนออก และบริการสินเชื่อสูงสุด 300 ล้านวอน หรือราว 8 ล้านบาท เพียงมีงานประจำ มีเงินเดือนเข้าทุกเดือน และมีประวัติเครดิตเรตติ้งดี

• Rakuten Bank 

Rakuten Bank เป็นธนาคารไร้สาขาภายใต้ Rakuten บริษัทเทคโนโลยีขนาดใหญ่ในญี่ปุ่น ซึ่งมีบริการโดดเด่นมากมาย ครอบคลุมไปถึงบริการรับฝากโอนเงินธรรมดา บริการสินเชื่อ บริการโอนเงินข้ามประเทศ บริการล็อตเตอรี่ บริการแลกเปลี่ยนเงิน และบริการจัดการทรัพย์สิน

โดยในหมู่บริการทั้งหมด บริการที่โดดเด่นเป็นพิเศษคือ บริการสินเชื่อที่อยู่อาศัยแบบย้อนกลับ (Reverse Mortgage) ที่เปิดให้ผู้สูงอายุเกิน 50 ปี ขายบ้านให้กับธนาคาร หรือใช้บ้านค้ำประกัน เพื่อรับเงินก้อนทุกเดือน ทำให้ผู้ที่เข้ารับบริการนี้จะได้รับเงินจากธนาคารทุกเดือน แต่จะต้องจ่ายเพียงดอกเบี้ย 2.95% ต่อเดือน เท่านั้น โดยครั้งหนึ่งจะกู้ได้ประมาณ 1 ล้าน ถึง 100 ล้านเยน หรือราว 240,000 ถึง 24,000,000 ล้านบาท

บริการนี้ทำให้ Rakuten Bank ก้าวขึ้นมาเป็นหนึ่งในธนาคารไร้สาขาที่ดีที่สุดในญี่ปุ่น ซึ่งแน่นอนว่าเกิดจากการเก็บและวิเคราะห์ข้อมูลหา pain point ของลูกค้าผู้สูงอายุ ที่มีบ้านอยู่ แต่ต้องการเงินมาใช้ชีวิตในยามบั้นปลาย และเป็นการช่วยแก้ไขปัญหาสังคมผู้สูงอายุ ที่ปัจจุบันมีผู้สูงอายุเป็นจำนวนมาก แต่มีเด็กเกิดลดลง

นอกจากนี้ Rakuten ยังมีบริการลงทุนในหุ้น กองทุน กองทรัสต์ รวมไปถึงบริการประกันภัย ซึ่งเป็นการเปิดโอกาสให้ลูกค้ารายย่อยเข้าถึงการลงทุน และแสวงหาผลตอบแทนจากการลงทุนได้สะดวกมากยิ่งขึ้น 

• WeBank 

WeBank เป็นธนาคารไร้สาขาซึ่งเป็นกิจการร่วมทุนของ Tencent บริษัทเทคโนโลยียักษ์ใหญ่ของจีน และกลุ่มทุนอื่นๆ เช่น Baiyeyuan และ Liye Group ปัจจุบัน มีบริการอยู่ 7 กลุ่มใหญ่ๆ แต่ที่โดดเด่นและเข้าถึงผู้ใช้รายย่อยได้อย่างแท้จริง ก็คือ

1. บริการ ‘Weilidai’ หรือ บริการสินเชื่อรายย่อย โดยผู้ใช้จะสามารถยืมได้ตั้งแต่ 100 ถึง 200,000 หยวน หรือประมาณ 500 ถึง 1,000,000 บาท โดยไม่ต้องมีค่ำประกัน คิดดอกเบี้ยรายวัน 
2. บริการ ‘Weiyedai’ หรือบริการสินเชื่อสำหรับ SMEs โดยแต่ละธุรกิจสามารถยืมได้สูงสุด 10 ล้านหยวน หรือราว 50 ล้านบาท โดยไม่ต้องส่งเอกสาร และไม่ต้องมีทรัพย์สินค้ำประกัน การอนุมัติรวดเร็วเพียง 1 นาที

ในประเทศจีน บริการสินเชื่อรายย่อยนอกธนาคารพาณิชย์แบบนี้เป็นบริการที่สำคัญมาก เพราะธนาคารพาณิชย์ในจีนจะให้เงินทุนแก่บริษัทใหญ่ที่ได้รับการสนับสนุนจากรัฐบาลเท่านั้น ทำให้การเข้าถึงแหล่งทุนของ SMEs ในประเทศเป็นไปได้ยากมากหากไม่มีบริการเหล่านี้ ทำให้ถือได้ว่าธนาคารไร้สาขา หรือธนาคารดิจิทัลในจีน เป็นธุรกิจที่สำคัญมากในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศ

อ้างอิง: ธนาคารแห่งประเทศไทย, Rakuten Bank, WeBank, Kakaobank