AI กับการใช้เป็นเครื่องมือควบคุมมวลชน

ลองนึกภาพว่าคุณกำลังอ่านบทความชิ้นหนึ่งในหน้าฟีด เท่าที่อ่านดูเนื้อหาก็ดูเป็นเหตุเป็นผล มีข้อมูลอ้างอิงแลดูน่าเชื่อถือ แนวคิดดูเป็นกลางทางการเมืองไม่ขวาหรือซ้ายจัด มีการนำเสนออย่างเป็นธรรม แต่ความจริงแล้วภายใต้ความเป็นกลางนี้ กลับซ่อนแรงจูงใจหรือมีวาระซ่อนเร้นไว้ (hidden agenda) แท้จริงแล้วบทความที่คุณอ่านถูกสร้างขึ้นมาอย่างพิถีพิถันเพื่อค่อยๆเปลี่ยนความเชื่อของคุณ มันถูกสร้างมาเพื่อ “nudge” หรือ "โน้มน้าว" ให้คุณเอนเอียงทางไปทางซ้ายหรือขวาทีละนิดโดยที่คุณไม่รู้ตัว

ข่าวที่เกี่ยวข้อง

รวม 5 ฟีเจอร์ล่าสุดจากงาน Google I/O 2025 ที่น่าจับตา

Apple มีแผนปรับหน้าเว็บ Safari เป็นเสิช AI ทำราคาหุ้น Google ร่วง

นายกฯ ตั้ง คกก. AI โอด 10 ปี เศรษฐกิจโตช้า ถึงเวลาพัฒนาดันศักยภาพ

แค่การอ่านบทความแค่ชิ้นเดียวอาจดูไม่มีพิษมีภัยอะไร แต่ลองจิตนาการดูว่าคุณเสพข้อมูลลักษณะนี้เป็นประจำทุกวันเป็นปีๆ สิ่งที่เริ่มต้นจากการชักจูงทีละนิด ค่อยๆ กลายเป็นการโน้มน้าวที่ชัดเจนขึ้นเรื่อยๆ โลกทัศน์ของคุณค่อยๆถูกเปลี่ยนแปลงไปอย่างช้าๆ โดยที่คุณไม่รู้ตัว จนกระทั่งวันหนึ่งคุณพบว่าความคิดและทัศนคติของตัวเองเปลี่ยนไปโดยสิ้นเชิง คุณกลายเป็นคนละคนไปแล้ว คุณถูกหล่อหลอมโดยมือที่มองไม่เห็นจากคนที่อยู่ข้างหลังฉากซึ่งมีวาระซ่อนเร้น

เหตุการณ์แบบนี้ไม่ใช่นิยาย Sci-fi อีกต่อไปเนื่องจาก AI ในปัจจุบันสามารถถูกใช้เป็นเครื่องมือทำให้การควบคุมมวลชนเป็นไปได้ง่ายและราคาถูกลงเรื่อยๆ

เมื่อบอท AI แฝงตัวเป็นคนในแพลตฟอร์ม Reddit เพื่อโน้มน้าวความคิด

ในช่วงไม่กี่เดือนที่ผ่านมา นักวิจัยจากมหาวิทยาลัยซูริคได้ทำการทดลอง “ลับ” บนเว็บไซต์ Reddit โดยใช้บอท AI ปลอมตัวเป็นคนจริงเพื่อโน้มน้าวความคิดเห็นของผู้ใช้ Reddit คนอื่นๆโดยที่ผู้ใช้ไม่ทราบมาก่อนว่ากำลังอ่านความเห็นของ AI อยู่ และคนเหล่านี้ก็ไม่ได้ให้ความยินยอมหรือ consent กับการทดลองนี้ด้วยซ้ำ

บอทปลอมเหล่านี้แทรกซึมเข้าไปในฟอรัมยอดนิยม r/changemyview ซึ่งเป็นที่ที่ผู้ใช้มักจะขอให้คนอื่นมาท้าทายมุมมองของพวกเขาในประเด็นทางสังคมที่ถกเถียงกัน หรือเป็นการท้าให้เข้ามาโน้มน้าวเปลี่ยนความเชื่อเขา

บอท AI ของนักวิจัยได้ทำการโพสต์ความเห็นมากกว่า 1,000 ข้อความบนฟอรัมนี้โดยสวมบทบาทเป็นตัวตนปลอมต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นการสวมบทบาทที่เป็นเหยื่อจากการถูกข่มขืน เป็นคนผิวดำที่ต่อต้านขบวนการ Black Lives Matter หรือแม้กระทั่งที่เป็นปรึกษาด้านจิตบำบัดที่เชี่ยวชาญเรื่องการทารุณกรรม โดยแต่ละบุคลิกถูกสร้างขึ้นอย่างพิถีพิถันให้ดูเหมือนจริงและเข้าถึงได้ง่าย ทำให้ข้อโต้แย้งของบอทเหล่านี้แลดูน่าเชื่อถืออย่างมาก

ที่สำคัญคือบอทเหล่านี้ไม่ได้โต้แย้งแบบสุ่มสี่สุ่มห้า แต่มีกลวิธีปรับแต่งวิธีการตอบสนองโดยใช้ข้อมูลประชากรศาสตร์ที่รวบรวมจากประวัติการโพสต์ของผู้ใช้ รวมทั้งอายุ เพศ เชื้อชาติ ที่อยู่ และแนวโน้มทางการเมือง วิธีการกำหนดเป้าหมาย (targeted) แบบนี้ทำให้ความพยายามในการโน้มน้าวมีประสิทธิภาพมากกว่าการสร้างส่งข้อความทั่วไปแบบไม่ได้กำหนดเป้าหมาย

ศาสตร์แห่งการควบคุม AI

ในขณะที่การทดลอง Reddit แสดงให้เห็นความสามารถของ AI ในการปลอมตัวเป็นมนุษย์และแฝงตัวอยู่ตามฟอรัม งานวิจัยล่าสุดได้เปิดเผยจริงๆแล้วเราสามารถควบคุมแนวคิดและโน้มทางการเมืองของโมเดล AI ได้อีกด้วย ซึ่งการควบคุมแนวคิดทางการเมืองของโมเดล สามารถถูกนำไปใช้สร้างข้อความเพื่อโน้มน้าวผู้คนอีกต่อหนึ่ง

ในงานประชุมวิชาการ ICLR 2025 นักวิจัยจาก Google และมหาวิทยาลัยชิคาโกได้นำเสนองานเกี่ยวกับ "กายวิภาคภายใน" ของโมเดลภาษาขนาดใหญ่ (LLMs) โดยในงานวิจัยนี้นักวิจัยตรวจสอบว่าระบบ AI เหล่านี้เก็บข้อมูลและประมวลผลแนวคิดและความเชื่อทางการเมืองอย่างไร ซึ่งในมุมหนึ่งเปรียบเสมือนกับการผ่าสมองของ AI เพื่อระบุเส้นทางของสมองที่บอกว่าส่วนใดที่เปิดใช้งานเมื่อโมเดลพูดคุยเกี่ยวกับหัวข้อต่างๆ เช่น เรื่องทางการเมือง หรือหัวข้อที่มักมีการดีเบทกันในสังคม อย่างเช่น การทำแท้ง

จากการศึกษาโมเดลต่างๆ อย่าง Llama-2, Mistral หรือ Vicuna ทีมนักวิจัยค้นพบความสัมพันธ์เชิงเส้นระหว่างโครงสร้างที่เรียกว่า attention heads ในสมองชั้นกลางของโมเดลกับการตอบสนองต่อคำถามทางการเมือง ที่สำคัญกว่านั้น พวกเขาพบว่าเราสามารถจัดการปรับระบบในสมองของโมเดลเพื่อให้โมเดลมีความเอนเอียงไปสู่มุมมองเสรีนิยมหรือนิยมอนุรักษ์ได้อย่างแม่นยำ ไม่ว่าจะเป็นเอนเอียงไปทางซ้ายเล็กน้อย อนุรักษ์นิยมสุดโต่ง นักวิจัยสามารถควบคุมทั้งทิศทางความเชื่อและสุดโต่งของอคติทางการเมือง

สงครามข้อมูลในยุคนี้จะไม่ใช่เพียงแค่การสร้างข่าวปลอมหรือโฆษณาชวนเชื่อเท่านั้น แต่จะเกี่ยวข้องกับการสร้างเนื้อหา “แบบอัตโนมัติ” ในระดับสเกลใหญ่ที่ดูเหมือนจริงและดูสมเหตุผลภายนอก แต่แท้จริงแล้วข้างในนั้นมีอคติหรือวาระที่ซ่อนอยู่เพื่อค่อยๆเปลี่ยนหรือโน้มน้าวความเห็นของสาธารณชน

แคมเปญที่มองไม่เห็น

ลองพิจารณาเหตุการณ์ตัวอย่างนี้ดู สมมุติเรามีผู้มีเจตนาร้ายหรือ bad actor หนึ่งคนที่ทำการสร้างบทความ โพสต์โซเชียลมีเดีย รวมไปถึงการเข้าไปแสดงความคิดเห็นในฟอรัมต่างๆ โดยทั้งหมดนี้ถูกสร้างจาก AI แบบอัตโนมัติ ข้อมูลจำนวนหลายพันชิ้นที่ดูเหมือนเขียนโดยมีความเชื่อที่หลากหลาย เนื้อหาแต่ละชิ้นดูมีข้อมูลที่เป็นข้อเท็จจริงและมีเหตุผล ทำให้ยากที่จะปฏิเสธว่าเป็นข่าวปลอม อย่างไรก็ตาม ภายในเนื้อหานี้มีการผลักดันวาระบางอย่างอย่างเพื่อให้คนส่วนใหญ่มีมุมมองทางการเมืองไปในทิศทางเดียวกัน

ข้อมูลที่ AI ที่สร้างขึ้นเหล่านี้อาจมีการปลอมตัวเป็นคนที่มีบุคลิคที่หลายหลายไม่ว่าจะเป็นการปลอมเป็น

• พ่อแม่ผู้ปกครองที่กังวลเกี่ยวกับนโยบายของโรงเรียน
• เจ้าของธุรกิจขนาดเล็กที่พูดคุยเกี่ยวกับความท้าทายทางเศรษฐกิจ
• เจ้าหน้าที่สาธารณสุขที่แสดงความเห็นเกี่ยวกับนโยบายการแพทย์

ปัญหาคือเสียงของคนเหล่านี้ในโลกออนไลน์จะดูเหมือนจริงเพราะ AI สามารถสร้างบุคลิกที่ละเอียดและสอดคล้องกับบุคลิกนั้นได้ ซึ่งการตรวจสอบและควบคุมนั้นแทบจะเป็นไปได้ยากถ้าหากเนื้อหาจะไม่มีการโกหกที่ชัดเจนหรือมีการใช้วาทกรรมที่สุดโต่ง  และเมื่อเวลาผ่านไป เมื่อผู้คนเสพเนื้อหาที่มีวาระซ่อนร้อนแบบนี้มากขึ้นมุมมองของพวกเขาเองก็จะค่อยๆถูกโน้มน้าวให้เปลี่ยนไป ซึ่งการเปลี่ยนแปลงนี้เกิดขึ้นทีละนิดโดยที่เจ้าตัวแทบจะไม่รู้สึก

สิ่งที่ทำให้การสร้างข้อมูลด้วย AI ในลักษณะนี้มีความอันตรายเป็นพิเศษคือความสามารถในการ “ขยายตัว” หรือการสร้างข้อมูลแบบสเกลใหญ่ เนื่องจากแคมเปญโฆษณาชวนเชื่อแบบเดิมต้องการนักเขียนและบรรณาธิการที่เป็นมนุษย์ ในขณะที่ปัจจุบัน AI สามารถสร้างเนื้อหาที่ชักจูงหลายพันชิ้นในเวลาไม่กี่นาที โดยแต่ละชิ้นปรับแต่งให้เข้ากับผู้ชมและประชากรศาสตร์ที่เฉพาะเจาะจง 

ความเป็นจริงที่จะเกิดขึ้นกับเรา

เทคโนโลยี AI เป็นเครื่องมือที่สามารถเข้ามาช่วยเหลือเราในเรื่องของความคิดสร้างสรรค์ และการแก้ปัญหาที่ซับซ้อนจำนวนมาก แต่เครื่องมือชิ้นเดียวกันนี้ก็สามารถถูกใช้เป็นอาวุธเพื่อควบคุมความเห็นของสาธารณชนในระดับที่ไม่เคยเป็นไปได้มาก่อน 

การทดลอง Reddit เป็นเพียงการแสดงตัวอย่างแบบสเกลเล็กๆของสิ่งที่กำลังจะตามมาในอนาคต เมื่อโมเดล AI มีความสามารถที่มากขึ้นกว่านี้และเทคนิคการควบคุม AI ที่ล้ำหน้าและง่ายขึ้นกว่าเดิม เราอาจพบว่าตัวเองกำลังอาศัยอยู่ในโลกที่การแยกแยะระหว่างวาทกรรมของคนจริงๆและ AI กลายเป็นเรื่องที่เกือบจะเป็นไปไม่ได้

คำถามไม่ใช่ว่า AI จะถูกใช้สำหรับการควบคุมมวลชนหรือไม่ คำถามคือมันจะเกิดขึ้นแบบสเกลใหญ่เมื่อไหร่ และเราจะป้องกันตัวเองได้อย่างไร วันหนึ่งเราอาจตื่นมาแล้วพบว่าความคิด ความเชื่อ ถูกโน้มน้าวและเปลี่ยนแปลงอย่างเงียบๆ โดยมีผู้ควบคุมวาระต่างๆที่เรามองไม่เห็นอยู่ในข้างหลังฉาก

Reference:
[1] https://www.nbcnews.com/tech/tech-news/reddiit-researchers-ai-bots-rcna203597
[2] Kim, J., Evans, J., & Schein, A. (2025). Linear Representations of Political Perspective Emerge in Large Language Models. arXiv preprint arXiv:2503.02080.

คอนเทนต์แนะนำ

"เปแอสเช" ถล่ม อินเตอร์ มิลาน ซิวแชมป์ยูฟ่าแชมเปี้ยนส์ลีก สมัยแรก

"โอปอล สุชาตา" สร้างประวัติศาสตร์ คว้ามง Miss World คนแรกของไทยสำเร็จ!

ไทยติดอันดับ 25 จาก 145 ประเทศระดับท็อป “ความแข็งแกร่งทางทหารปี 2025”