เหมา-ฮ่องกง-คนลาหู่ มองสังคมจีนร่วมสมัย ผ่าน 10 ภาพยนตร์สารคดี
การศึกษาสังคมใดสังคมหนึ่งอาจทำได้หลากหลายวิธี ไม่ได้หยุดอยู่แค่การอ่านข่าวต่างประเทศ หรือศึกษาหนังสือประวัติศาสตร์เท่านั้น แต่ยังสามารถมองสภาพสังคมหนึ่งได้ผ่านวรรณกรรม ดนตรี ภาพยนตร์ หรือภาพยนตร์สารคดี
ข่าวที่เกี่ยวข้อง
ภาพยนตร์สารคดีเป็นเครื่องมือชนิดที่เราอาจสามารถศึกษาสภาพสังคม และอุดมคติของสังคมในขณะนั้นได้ สมาคมมิตรภาพไทย-จีนมองเห็นความจริงข้อนี้ จึงเลือกใช้ภาพยนตร์สารคดีเป็นสิ่งย้ำความสัมพันธ์ระหว่างสองประเทศ ในวาระครบรอบความสัมพันธ์ระหว่างราชอาณาจักรไทย และสาธารณรัฐประชาชนจีนที่จะครบรอบอย่างเป็นทางการในวันที่ 1 กรกฎาคม 2568 นี้
ในโอกาสครบรอบความสัมพันธ์ทางการทูตครั้งนี้ สมาคมผู้สื่อข่าวไทย-จีน และมูลนิธิปัญญาวุฒิร่วมมือกันสร้างภาพยนตร์สารคดี “สายใยรักสองแผ่นดิน” เพื่อบอกเล่าเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ระหว่างสองประเทศ
สายใยรักสองแผ่นดินมี นายปรัชญา ปิ่นแก้ว กำกับภาพยนตร์ และอาจารย์ณรงค์ ปรางค์เจริญ คณบดีคณะดุริยางคศิลป์ มหาวิทยาลัยมหิดล สร้างสรรค์ดนตรีประกอบภาพยนตร์ สายใยรักสองแผ่นดินนำแสดงโดยวรนิษฐ์ ถาวรวงศ์ และชิษณุพงศ์ สกุลนันทิพัฒน์ เป็นภาพยนตร์ย้อนยุค แนวดรามา-โรแมนติก บอกเล่าเรื่องราวความรักของหญิงชาวไทยและชายชาวจีนคู่กับความสัมพันธ์สองประเทศ
ภาพยนตร์เรื่องนี้ได้คำแนะนำจากสถานเอกอัครราชทูตจีนประจำประเทศไทยให้สร้างออกมาเป็นภาพยนตร์สารคดี สะท้อนว่าการศึกษาสังคมจีนนั้น วิธีหนึ่งคือผ่านงานอย่างภาพยนตร์สารคดี ซึ่งมีอยู่มากมายไม่ว่าจะจากอุดมการณ์ฝ่ายไหน ขณะนี้ที่ภาพยนตร์สายใยรักสองแผ่นดินกำลังอยู่ในขั้นตอนการดำเนินการ และจะพร้อมให้เราได้รับชมในไม่ช้านี้ Spotlight อยากขอแนะนำ 10 ภาพยนตร์สารคดีที่จะพาเราเรียนรู้สังคมจีนสมัยใหม่ (1912-ปัจจุบัน) ได้
The Founding of a Republic (2009)
The Founding of a Republic เป็นภาพยนตร์เฉลิมฉลองการครบรอบ 60 ปีของการก่อตั้งสาธารณรัฐประชาชนจีน เป็นภาพยนตร์ดรามาอิงประวัติศาสตร์บอกเล่าเรื่องราวปีสุดท้ายของการปฏิวัติจีน ควบคุมการผลิตโดย China Film Group Corporation บริษัทผู้ผลิตภาพยนตร์ที่ใหญ่ที่สุดในจีน กรมโฆษณาชวนเชื่อกลางของพรรคคอมมิวนิสต์จีน (Central Propaganda Department) ภาพยนตร์ฉายภาพตั้งแต่การเดินทางของเหมา เจ๋อตงและคณะไปพบเจียง ไคเช็กและพรรคก๊กมินตั๋ง ณ นครฉงชิ่ง เพื่อลงนามสัญญาพักสงครามกลางเมือง ความขัดแย้งระหว่างทาง และจบลงด้วยความพ่ายแพ้ของเจียง ไคเช็ก และเหมาประกาศจัดตั้งสาธารณรัฐประชาชนจีน เป็นยุคใหม่ของประเทศ
ชมภาพยนตร์ The Founding of a Republic
China: The Roots of Madness (1967)
China: The Roots of Madness เป็นภาพยนตร์สารคดีวิเคราะห์แนวคิดต่อต้านตะวันตกในจีน ระหว่างช่วงสงครามเย็นจากมุมมองชาวอเมริกัน ภาพยนตร์เรื่องนี้ได้รับทุนสนับสนุนจากผู้กำกับชาวอเมริกัน จอห์น และเพจ คูแรน และเขียนบทโดยนักข่าวรางวัล Pulitzer ธีโอดอร์ เอช. ไวท์ ผู้ใช้อภิสิทธิ์ของนักข่าวในการเข้าถึงบุคคลสำคัญของจีนถ่ายฟุตเทจสำหรับภาพยนตร์ ภาพยนตร์แบ่งเป็น 7 ตอนเล่าเรื่องตั้งแต่ยุคสมัยของซูสีไทเฮาจนถึงแผนพัฒนาเศรษฐกิจการก้าวกระดดดไกลไปข้างหน้า (Great Leap Forward)
ชมภาพยนตร์ China: The Roots of Madness
Mao Zedong 1949 (2019)
Mao Zedong 1949 เป็นภาพยนตร์อิงประวัติศาสตร์ เล่าเรื่องราวของเหมา เจ๋อตงขณะเตรียมการก่อตั้งสาธารณรัฐประชาชนจีนในปี 1949 ควบคุมการผลิตโดย Bona Film Group Limited ดำเนินการโดยบริษัทในเครือของ China Poly Group ซึ่งมีรัฐบาลจีนเป็นเจ้าของ
Mao’s Great Famine (2011)
Mao’s Great Famine เล่าเรื่องราวที่เราอาจหาดูไม่ได้จากภาพยนตร์สารคดีที่ผลิตโดยบริษัทของรัฐบาลจีน นำเสนอภาวะทุพภิกขภัยครั้งใหญ่ในจีน อ้างอิงจากบทสัมภาษณ์ของผู้รอดชีวิต และเอกสารลับจากโครงการ Great Leap Forward ของเหมา เจ๋อตงที่นำมาสู่ภาวะขาดแคลนอาหารครั้งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์สมัยใหม่ แต่รัฐบาลจีนเรียกว่า “ภัยธรรมชาตินานสามปีเต็ม” Mao’s Great Famine ควบคุมการผลิตโดยเครือข่ายโทรทัศน์ RTBF หรือสถานีโทรทัศน์ภาษาฝรั่งเศสในเบลเยี่ยม
Tibet: Cry of the Snow Lion (2002)
Tibet: Cry of the Snow Lion เป็นภาพยนตร์สารคดีมากรางวัล เล่าเรื่องการบุกรุกและยึดครองทิเบตของจีน และการยืนหยัดต่อสู้ของชาวทิเบต ภาพยนตร์ฉายภาพชีวิตประจำวันของพระในวัดทิเบต ความยากจนในเมืองลาซา และธรรมชาติอันกว้างใหญ่ของทิเบต ภาพยนตร์เรื่องนี้ควบคุมการผลิตโดย Earthworks Film และ Zambuling Pictures บริษัทผลิตภาพยนตร์สัชาติอเมริกัน
ชมภาพยนตร์ Tibet: Cry of the Snow Lion
Amazing China (2018)
Amazing China คือภาพยนตร์สารคดีควบคุมการผลิตโดย China Central Television (CCTV) และ China Film จำกัด ซึ่งล้วนเป็นสื่อและผู้ผลิตภาพยนตร์ที่รัฐบาลจีนเป็นเจ้าของ เล่าความก้าวหน้าในด้านต่างๆ ของจีน อย่าง การสร้างรถไฟความเร็วสูง สะพานฮ่องกง-จูไห่-มาเก๊า เทคโนโลยีกล้องโทรทรรศน์สุดล้ำ และการจ้างงานชาวเอธิโอเปียในแอฟริกาที่ถูกนำเสนอในฐานะ “การถ่ายทอดประสบการณ์ความมั่งคั่งของจีนสู่แอฟริกา”
Queer China, “Comrade” China (2008)
Queer China, “Comrade” China เป็นภาพยนตร์เกี่ยวกับกลุ่มผู้มีความหลากหลายทางเพศในจีน มีการรวมบทสัมภาษณ์ของนักวิชาการและนักเคลื่อนไหวคนสำคัญเกี่ยวกับประเด็นความหลากหลายทางเพศ Cui Zi'en และนักแสดง นักสังคมนิยมวิทยา ภาพยนตร์ฉายภาพความเปลี่ยนแปลงในกรอบเวลา 80 ปีของสังคมจีน ตั้งแต่การเลือกปฏิบัติ ปัญญาสุขภาพจิตจากแรงกดดันสังคม พัฒนาการ Queer theory จนถึงการเสนอร่างกฎหมายสมรสเท่าเทียมที่ได้รับการเสนอครั้งแรกในปี 2003
ชมภาพยตร์ Queer China, “Comrade” China
The East Is Red (1965)
The East Is Red หรือ The East Is Red: A Song and Dance Epic เป็นภาพยนตร์ที่สร้างขึ้นจากอุปรากรจีน มีโจว เอินไหล นายกรัฐมนตรีคนแรกของจีนภายใต้การนำของเหมา เจ๋อตง และผลิตโดย August First Film Studio บริษัทผู้ผลิตภาพยนตร์หนึ่งเดียวของกองทัพจีน เล่าเรื่องราวการปฏิวัติของพรรคคอมมิวนิสต์จีนและประวัติศาสตร์ชาติจีนภายใต้การนำของเหมา เจ๋อตง ได้แรงบันดาลใจมาจากการเดินทางเยือนเกาหลีเหนือของ พลเอกหลัว เผ่ยชิง ในปี 1960 และได้ชมการแสดงขับร้องและระบำชุดใหญ่ในชื่อ "ภูผาแม่น้ำสามพันลี้" ดัดแปลงจากบทเพลงและการแสดงในช่วงสงคราม เผ่ยชิงจึงอยากทำงานเกี่ยวกับการปฏิวัติจีนในลักษณะเดียวกัน
Children of Blessing: Opportunity for China’s Minorities (2005)
ภาพยนตร์ Children of Blessing: Opportunity for China’s Minorities สะท้อนภาพกระบวนการที่จีนใช้ในการกลืนกลายกลุ่มชาติพันธุ์ชนกลุ่มน้อยเข้าสู่ระบบส่วนกลางของประเทศ ผ่านเรื่องของกลุ่มเด็กชาวลาหู่ ชนกลุ่มน้อยจากพื้นที่ห่างไกลของจีนที่พูดได้แค่ภาษาลาหู่ และต้องทิ้งบ้านเกิดอันเงียบสงบไปเรียนในโรงเรียนประจำในเมืองใหญ่ เพื่อที่จะเป็น “แรงงานสังคมนิยมที่ดี” ภาพยนตร์ยังฉายภาพความเหลื่อมล้ำทางเศรษฐกิจและการศึกษาระหว่างเขตเมืองละชนบท ชาวจีนฮั่นและชนกลุ่มน้อย
ชมตัวอย่างภาพยนตร์ Children of Blessing: Opportunity for China’s Minorities
Joshua: Teenager vs. Superpower (2017)
Joshua: Teenager vs. Superpower เล่าเรื่องราวของโจชัว หว่อง นักเคลื่อนไหวเยาวชนจากประเทศฮ่องกง ที่กลายเป็นบุคคลสำคัยในการประท้วงต่อต้านรัฐบาลจีน ตั้งแต่กลุ่มนักเรียนเคลื่อนไหวชื่อ Scholarism ที่เขาจัดตั้งขึ้น “การปฏิวัติร่ม” ในปี 2014 ที่หว่องและประชาชนชาวฮ่องกงอีกนับพันเข้าร่วมเพื่อปกป้องประชาธิปไตยของเมือง และภูมิทัศน์การเมืองในฮ่องกงยุคใหม่หลังพรรคคอมมิวนิสต์จีนผิดคำมั่นเรื่องการมอบอำนาจในการปกครองตนเองให้ฮ่องกง ภาพยนตร์ผลิตโดน June Pictures บริษัทผลิตภาพนต์สหรัฐฯ และฉายบน Netflix
