ฟิจิเสพยา"ฮอตสปอตติ้ง" ทำ HIV พุ่ง ขณะอาเซียนพบฟิลิปปินส์น่าห่วงที่สุด
HIV ระบาดหนักในฟิจิ
ซีซีเนลี เนทาลา ผู้ก่อตั้งเครือข่ายผู้รอดชีวิตแห่งฟิจิ (Fiji's Survivor Advocacy Network) เปิดเผยว่า "มีคนหนุ่มสาวในฟิจิใช้ยาเสพติดมากขึ้น" ซึ่งสะท้อนการระบาดเชื้อ HIV ในประเทศด้วย เพราะวัยรุ่นส่วนใหญ่หันมาใช้ยาเสพติดด้วยเข็มฉีดยา และพบว่ามีการส่งต่อเข็มเพื่อใช้ร่วมกัน ทำให้ตัวเลขของกลุ่มผู้ติดเชื้อ HIV ที่มีอายุต่ำกว่า 19 ปีเพิ่มสูงขึ้น
ข่าวที่เกี่ยวข้อง
แต่ในจำนวนนี้ ส่วนหนึ่งเป็นผู้ติดเชื้อมาตั้งแต่กำเนิด เนทาลาเล่าว่า ในปี 2013 เธอได้พบมารดาที่ติดเชื้อ HIV พร้อมกับบุตรชายในครรภ์ พอเวลาผ่านมาถึงปัจจุบัน เด็กชายคนนั้นมีอายุ 12 ขวบ และเป็นหนึ่งในประชากรเด็กที่ติดเชื้อ HIV รวมอยู่ในสถิติดังกล่าวด้วย
ในช่วงห้าปีที่ผ่านมา ฟิจิ ซึ่งเป็นประเทศเล็ก ๆ ในแปซิฟิกใต้ที่มีประชากรไม่ถึงหนึ่งล้านคน ได้กลายเป็นจุดศูนย์กลางของการระบาดของ HIV ที่เติบโตเร็วที่สุดแห่งหนึ่งของโลก
ในปี 2014 ประเทศนี้มีผู้ติดเชื้อ HIV ไม่ถึง 500 คน ภายในปี 2024 ตัวเลขดังกล่าวพุ่งสูงขึ้นเป็นประมาณ 5,900 คน ซึ่งเพิ่มขึ้นถึงสิบเอ็ดเท่า ในปีเดียวกันนั้น ฟิจิบันทึกสถิติผู้ป่วยรายใหม่ 1,583 ราย ซึ่งเพิ่มขึ้นสิบสามเท่าจากค่าเฉลี่ยปกติในรอบห้าปี ในจำนวนนี้ มีผู้ที่มีอายุ 15 ปี เพิ่มมากขึ้น เป็นปีละ 41 ราย จากเดิมอยู่ที่ 11 รายในปี 2023
ตัวเลขดังกล่าวทำให้รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุขและบริการทางการแพทย์ของประเทศประกาศว่า มีการระบาดของ HIV ในเดือนมกราคม เมื่อสัปดาห์ที่แล้ว ผู้ช่วยรัฐมนตรีสาธารณสุข พีนีโอนี ราวูนาวา เตือนว่า ฟิจิอาจมีผู้ติดเชื้อ HIV รายใหม่มากกว่า 3,000 ราย ภายในสิ้นปี 2025 เขากล่าวว่า "นี่คือ วิกฤตระดับชาติ และมันไม่ได้ชะลอตัวลงเลย"
เทรนด์เสพยาแบบ "ฮอตสปอตติ้ง" ทำตัวเลขพุ่งสูง
ปัจจัยสำคัญที่อยู่เบื้องหลังการระบาดของ HIV ในฟิจิคือแนวโน้มที่เพิ่มขึ้นของการใช้ยาเสพติด การมีเพศสัมพันธ์ที่ไม่ปลอดภัย การแบ่งปันเข็มฉีดยา และมีศัพท์บัญญัติใหม่ รู้จักกันในชื่อ "ฮอตสปอตติ้ง" (hotspotting) หมายถึงการที่ผู้ใช้ยาเสพติดเข้าสู่เส้นเลือด และใช้เข็มฉีดยานั้นดูดเลือดของตนเองออกมา ก่อนที่จะส่งต่อให้คนที่สองฉีดเข้าไปในเส้นเลือด และส่งต่อไปเรื่อย ๆ ในกกลุ่ม
เคเลซี โวลาทาบู ผู้อำนวยการบริหารขององค์กรพัฒนาเอกชน Drug Free Fiji ได้เห็นเหตุการณ์นี้ด้วยตาของตนเอง เมื่อเดือนพฤษภาคมปีที่แล้ว เธอออกเดินตามปกติในตอนเช้ามืดในกรุงซูวา เพื่อให้การสนับสนุนและให้ความรู้แก่ผู้ใช้ยาบนถนน เมื่อเธอเลี้ยวเข้ามุมและเห็นกลุ่มคนเจ็ดหรือแปดคนรวมตัวกันที่นั่น เธอเล่าว่า "ฉันเห็น เข็มฉีดยาที่มีเลือด อยู่ตรงหน้าฉันเลย หญิงสาวคนนี้ เธอฉีดไปแล้วและเธอก็กำลังดึงเลือดออกมา และมีผู้หญิงคนอื่น ๆ ผู้ใหญ่คนอื่น ๆ กำลังรอเสพยาต่อด้วยวิธีเดียวกัน"
พวกเขาอธิบายว่า เหตุผลหนึ่งที่ทำให้เป็นที่นิยมคือ การเสพยาที่ประหยัดกว่า เมื่อผู้เสพสามารถรวมเงินกันซื้อยาเพียงครั้งเดียวและแบ่งกันได้ อีกเหตุผลหนึ่งคือ ความสะดวกในการใช้เข็มฉีดยาเพียงอันเดียว เนื่องจากการซื้อเข็มฉีดยาในฟิจิต้องการใบสั่งยา และตำรวจกวดขันให้ปฏิบัติตามกฎหมายอย่างเข้มงวด
ในเดือนสิงหาคม 2024 กระทรวงสาธารณสุขและบริการทางการแพทย์ของฟิจิ (MOH) ยอมรับว่า การ "ฮอตสปอตติ้ง" เป็นหนึ่งในปัจจัยสำคัญที่ทำให้จำนวนผู้ติดเชื้อ HIV ในประเทศเพิ่มขึ้น อีกปัจจัยหนึ่งคือ เคมเซ็กซ์ (chemsex) ที่ผู้คนมักจะเสพยาก่อนและระหว่างการมีเพศสัมพันธ์ โดยผู้เสพมักใช้เมทแอมเฟตามีน หรือยาไอซ์ ฉีดเข้าเส้นเลือด ซึ่งเป็นวิธีที่นิยมในฟิจิ
แจกเข็มฉีดใหม่ การแก้ปัญหาที่ขัดใจคน
แม้ว่าการใช้ยาเสพติดจะเป็นสิ่งผิดกฎหมาย แต่ผู้เชี่ยวชาญด้านสาธารณสุขมองว่า ตราบใดที่ยังมีผู้ใช้ยาเสพติดด้วยการฉีด การมี “เข็มฉีดยาที่สะอาด” ก็เป็นสิ่งจำเป็นในการลดอันตรายต่อตัวผู้ใช้และชุมชนโดยรวม แม้ว่าจะมีการยอมรับและอนุมัติมากขึ้นสำหรับการเปิดตัวโครงการจัดหาอุปกรณ์ฉีดยาที่สะอาดให้กับผู้ใช้ยาเพื่อลดการแพร่เชื้อที่ติดต่อทางเลือด โดยเฉพาะ HIV แต่การดำเนินการในประเทศที่มีศาสนาและอนุรักษ์นิยมสูงแห่งนี้ได้พิสูจน์แล้วว่าเป็นเรื่องท้าทาย
โครงการแจกเข็มฉีดยา (Needle-Syringe Programs - NSP) ไม่ได้มีไว้แค่แจกอุปกรณ์ แต่ยังเป็นจุดเชื่อมต่อให้เจ้าหน้าที่สามารถให้ ข้อมูลความรู้ เกี่ยวกับการใช้ยาอย่างปลอดภัย ข้อมูลการรักษา HIV และที่สำคัญคือเป็นสะพานนำผู้ใช้ยาเข้าสู่ การบำบัดรักษา และการสนับสนุนอื่น ๆ
ด้านเคเลซี โวลาทาบู จาก Drug Free Fiji เปิดเผยว่า แม้โครงการดังกล่าวจะดำเนินการไปแล้ว แต่ก็เผชิญปัญหาการขาดแคลนเข็มฉีดยาอย่างรุนแรง รวมถึงสถานที่ในการแจกจ่ายด้วย ยังไม่นับรวมถึงเสียงคัดค้านของคนบางกลุ่มว่า เป็นการสนับสนุนและเป็นการยอมรับของรัฐบาลให้ประชาชนเสพยาได้ ภาระการแจกเข็มฉีดยาที่สะอาดจึงตกไปอยู่กับองค์กรพัฒนาเอกชน รวมถึงการแจกถุงยางอนามัยด้วย
ส่องสถานการณ์ HIV ในอาเซียน
หลายประเทศในภูมิภาคเอเชียและแปซิฟิกจะมีความคืบหน้าในการลดการติดเชื้อ HIV รายใหม่และอัตราการเสียชีวิตที่เกี่ยวข้องกับเอดส์ แต่ความก้าวหน้ายังคงไม่สม่ำเสมอในกลุ่มประเทศอาเซียน แม้จำนวนผู้ติดเชื้อรายใหม่ในกลุ่มเยาวชน (อายุ 15–24 ปี) จะลดลงประมาณ 22% ในช่วงปี 2010 ถึง 2022 แต่แนวโน้มนี้ยังไม่แข็งแกร่งพอที่จะยุติปัญหาเอดส์ให้ได้ตามเป้าหมายภายในปี 2030
ภูมิภาคเอเชียและแปซิฟิกเป็นแหล่งแพร่ระบาดของโรค HIV ที่ใหญ่เป็นอันดับสองของโลก รองจากแอฟริกาตะวันออกและแอฟริกาตอนใต้ โดยคิดเป็น 23% ของการติดเชื้อรายใหม่ทั่วโลกในปี 2023 สำหรับประเทศที่พบความน่ากังวลคือ ฟิลิปปินส์ ที่กำลังเผชิญกับการระบาดของ HIV ที่เพิ่มสูงขึ้นอย่างรวดเร็วที่สุดในภูมิภาค โดยมีผู้ติดเชื้อรายใหม่เพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ โดยเฉพาะในกลุ่มคนหนุ่มสาวอายุ 15–34 ปี
ฟิลิปปินส์ถูกระบุว่า มีอัตราการแพร่ระบาดของเชื้อ HIV/AIDS ที่เติบโตรวดเร็วที่สุดในภูมิภาคเอเชียแปซิฟิกในช่วงหลายปีที่ผ่านมา ในช่วง ไตรมาสแรกของปี 2025 (มกราคมถึงมีนาคม) พบผู้ติดเชื้อรายใหม่เฉลี่ย 57 รายต่อวัน ซึ่งเพิ่มขึ้นถึง 44% ถึง 50% เมื่อเทียบกับช่วงเวลาเดียวกันของปีก่อนหน้า ทำให้จำนวนผู้ติดเชื้อรายใหม่ในไตรมาสแรกของปี 2025 อยู่ที่ 5,101 ราย
สำหรับประเทศไทยมีรายงานจำนวน ผู้ติดเชื้อ HIV ที่ยังมีชีวิตอยู่ (PLHIV) สะสม ในจำนวนที่สูงที่สุดในอาเซียน (ข้อมูลปี 2023 ระบุประมาณ 580,000 คน) อย่างไรก็ตาม ผู้เชี่ยวชาญชี้ว่าตัวเลขที่สูงนี้ส่วนหนึ่งมาจากการที่ไทยมีระบบการตรวจวินิจฉัยและการรายงานที่ดีและครอบคลุม แต่ไทยยังคงเผชิญความท้าทายในการควบคุมการระบาดให้อยู่ในเป้าหมายที่ตั้งไว้
