พาราซอมเนีย ภาวะผิดปกติเกี่ยวกับการนอน จากอาการละเมอไปถึงอัมพาตขณะหลับ

รู้จักภาวะพาราซอมเนีย (Parasomnia) อีกหนึ่งความผิดปกติเกี่ยวกับการนอน พูด-เดินละเมอ ไปจนถึงขั้นภาวะอัมพาตขณะหลับ

พาราซอมเนีย (Parasomnia) คือความผิดปกติเกี่ยวกับการนอนหลับชนิดหนึ่ง ซึ่งเกี่ยวข้องกับพฤติกรรมที่ผิดปกติและไม่พึงประสงค์ขณะนอนหลับ รวมถึงภาวะบางอย่าง เช่น การพูดและการเดินละเมอ รวมถึงภาวะที่ไม่ค่อยเป็นที่รู้จัก เช่น ภาวะอัมพาตขณะหลับ โดยพาราซอมเนียจะพบได้บ่อยในเด็กมากกว่าผู้ใหญ่ แต่ก็สามารถเกิดขึ้นได้ในทุกช่วงอายุ โดยเมื่อเรานอนหลับอาการเหล่านี้อาจเกิดขึ้นในช่วงใดของวงจรการนอนหลับก็ได้

ประเภทของพาราซอมเนีย

พาราซอมเนียถูกแบ่งประเภทตามระยะการนอนหลับที่เกิดขึ้น ซึ่งอาจเป็น ช่วงนอนหลับธรรมดา (NREM : Non-Rapid Eye Movement Sleep) หรือ ช่วงนอนหลับฝัน (REM : Rapid Eye Movement Sleep)

พาราซอมเนียที่ไม่ใช่ REM

อาการเหล่านี้เกิดขึ้นเมื่อคุณอยู่ในช่วงสามระยะแรกของการนอนหลับ หรือช่วงที่ไม่ใช่ REM บางครั้งเรียกว่าภาวะตื่นตัว เนื่องจากสมองของคุณถูกกระตุ้นบางส่วนจากสภาวะหรือปัจจัยแวดล้อมบางอย่าง ทำให้คุณแสดงพฤติกรรมหรือพูดในลักษณะที่แปลกไปจากเดิม ซึ่งคุณอาจจะจำเหตุการณ์เหล่านี้ไม่ได้ในวันถัดไป แต่จะรับรู้ได้จากคนอื่น เช่น เพื่อนร่วมห้อง โดยอาการเบื้องต้นของภาวะพาราซอมเนียที่ไม่ใช่ REM จะมีดังนี้

• ความสับสนตื่นตัว

ในช่วงที่เกิดความสับสน คุณจะดูเหมือนตื่นตัวแต่ก็รู้สึกสับสนและมึนงงไปด้วย เช่น มองไปรอบๆ ห้องด้วยแววตาที่มึนงง เอื้อมมือไปหยิบของที่ไม่มีอยู่จริง หรือพึมพำสิ่งที่ไม่สมเหตุสมผลกับคนรอบข้างช้าๆ อาการเหล่านี้มักจะเกิดขึ้นเพียงไม่กี่นาที แต่ในบางกรณีที่พบได้ยาก อาจใช้เวลานานถึงหนึ่งชั่วโมง

• ละเมอเดิน

ลุกจากเตียงแล้วเดินไปมา ในบางกรณีอาจหนักถึงขั้นเดินออกจากบ้าน หรือแม้แต่พยายามวิ่งหนีจากภัยคุกคามที่จินตนาการขึ้น เช่น มีสัตว์ประหลาดไล่ล่าอยู่ในความฝัน

• อาการหวาดกลัวขณะนอนหลับ

อาการหวาดกลัวขณะหลับประเภทนี้มาพร้อมกับความกลัวอย่างรุนแรง บางครั้งทำให้คุณร้องไห้ ดิ้น หรือแม้กระทั่งกระโดดลงจากเตียง มีอาการหวาดกลัวอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น หัวใจเต้นเร็ว เหงื่อออก อาการหวาดกลัวหลับอาจกินเวลานานหลายวินาทีไปจนถึงหลายนาที และมีความเชื่อมโยงระหว่างอาการหวาดกลัวขณะหลับกับความผิดปกติทางจิตเวช เนื่องจากพบได้บ่อยในผู้ที่มีอาการกลัว ภาวะซึมเศร้ารุนแรงหรือวิตกกังวลสูง

• โรคการกินที่เกี่ยวข้องกับการนอนหลับ

บางครั้งถือเป็นอาการละเมอชนิดย่อย ความผิดปกตินี้เกี่ยวข้องกับการกินหรือดื่มในขณะที่ยังมีสติอยู่บางส่วนหรือหมดสติไปโดยสิ้นเชิง คุณอาจกินอาหารจำนวนมากจนทำให้น้ำหนักขึ้นโดยไม่ได้ตั้งใจ

พาราซอมเนียที่เกี่ยวข้องกับ REM

อาการพาราซอมเนียต่อไปนี้เกิดขึ้นในช่วงการนอนหลับแบบ REM เป็นช่วงการนอนหลับที่เกี่ยวข้องกับการฝัน ด้วยเหตุนี้บางคนจึงมักจะนึกถึงเนื้อหาในฝันได้ทันทีเมื่อตื่นขึ้น ความผิดปกติทางพฤติกรรมการนอนหลับแบบ REM โดยทั่วไป เมื่ออยู่ในช่วงหลับฝัน REM ร่างกายจะเป็นอัมพาตตามธรรมชาติ ซึ่งทำให้คุณไม่อาจแสดงความฝันที่ชัดเจนออกมาได้ อาการนี้เรียกว่าภาวะกล้ามเนื้ออ่อนแรง (muscle atonia) อย่างไรก็ตามหากคุณมีภาวะผิดปกติทางพฤติกรรมในช่วงหลับฝัน REM ภาวะกล้ามเนื้ออ่อนแรงจะถูกรบกวน ทำให้เกิดอาการเหล่านี้เกิดขึ้น เช่น เปล่งเสียงพูดหรือหัวเราะขณะหลับ ไปจนถึงการเคลื่อนไหวทางร่างกาย เช่น การโบกมือ ภาวะผิดปกตินี้มักเกี่ยวข้องกับปัญหาทางระบบประสาทบางอย่าง

ในช่วงที่มี อาการอัมพาตขณะหลับ อาการกล้ามเนื้ออ่อนแรงจะคงอยู่นานกว่าปกติ ทำให้คุณเป็นอัมพาตแม้ในช่วงที่เปลี่ยนจากช่วงหลับฝัน (REM sleep) ไปสู่ช่วงตื่น อาการนี้เป็นเพียงชั่วคราว นานเป็นวินาทีถึงไม่กี่นาที บางครั้งอาจมีอาการประสาทหลอนที่น่ากลัวร่วมด้วย เช่น มีสิ่งมีชีวิตลึกลับกดทับคุณไว้ หรือได้ยินเสียงลึกลับในห้องนอน เป็นต้น

• โรคฝันร้าย

แทบทุกคนเคยเจอกับเหตุการณ์ฝันร้ายเป็นครั้งคราว อย่างไรก็ตาม โรคฝันร้ายเกี่ยวข้องกับรูปแบบของความฝันที่ชัดเจน ซึ่งแตกต่างจากอาการฝันร้ายขณะหลับ คุณมักจะตื่นขึ้นมาพร้อมกับความทรงจำเกี่ยวกับฝันร้ายจนรู้สึกวิตกกังวล โรคฝันร้ายมักพบได้บ่อยในผู้ที่มีภาวะทางจิตเวช เช่นโรคจิตเภทโรค PSTD และโรคบุคลิกภาพผิดปกติแบบก้ำกึ่ง

สาเหตุของอาการพาราซอมเนีย

• หากพ่อแม่มีประวัติการนอนละเมอ ลูกก็มีแนวโน้มที่จะมีอาการด้วยเช่นกัน

• สถานการณ์บางอย่างอาจกระตุ้นหรือเพิ่มความเสี่ยงของภาวะพาราซอมเนียได้ เช่น แสง เสียง การเคลื่อนไหวของคู่ครอง หรือแม้แต่การเคลื่อนไหวของคุณเอง ก็สามารถส่งผลให้เกิดภาวะพาราซอมเนียได้

• ความเครียด เมื่อคุณมีความเครียดสูง อาการละเมอจะมีความรุนแรงและความถี่เพิ่มขึ้น นอกจากนี้ ฝันร้ายที่เกิดขึ้นซ้ำๆ และความผิดปกติทางพฤติกรรมการนอนหลับแบบ REM มักเกี่ยวข้องกับโรคเครียดหลังเหตุการณ์สะเทือนขวัญ (PTSD) ได้อีกด้วย

• ตัวยาบางชนิด เช่น ยารักษาซึมเศร้าหรือยาปรับอารมณ์ อาจส่งผลต่อวงจรการนอนหลับของคุณ ทำให้เพิ่มความเสี่ยงต่ออาการพาราซอมเนีย

• อาการป่วยและมีไข้ อีกหนึ่งสาเหตุที่จะทำให้เกิดภาวะพาราซอมเนียเพิ่มขึ้นเมื่อร่างกายของคุณกำลังต่อสู้กับอาการป่วยบางอย่าง

• การใช้ยาเสพติดหรือดื่มแอลกอฮอล์ ยาเสพติดและแอลกอฮอล์อาจรบกวนการนอนหลับปกติและเพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะพาราซอมเนีย มีการศึกษาวิจัยเชิงระบบชิ้นหนึ่ง พบว่าการใช้แอลกอฮอล์ในทางที่ผิด มีความเชื่อมโยงกับภาวะพาราซอมเนียแบบ NREM ขณะที่การเลิกแอลกอฮอล์และการใช้สารเสพติดอย่างโคเคนในทางที่ผิด มีความเกี่ยวข้องกับความผิดปกติทางพฤติกรรมการนอนหลับแบบ REM

• ความผิดปกติทางระบบประสาทในบางกรณี เช่น ปัญหาทางระบบประสาทอาจเป็นสาเหตุพื้นฐานของอาการพาราซอมเนีย ความผิดปกติทางพฤติกรรมการนอนหลับแบบ REM อาจเชื่อมโยงกับภาวะเสื่อมของระบบประสาท เช่น โรคนอนหลับยาก โรคพาร์กินสัน และ ภาวะสมองเสื่อมชนิด Lewy body
• ปัจจัยเพิ่มความเสี่ยงอื่นๆ ได้แก่ การอดนอนและตารางการนอนที่ไม่ปกติ จากการทำงานเป็นกะหรืออาการเจ็ทแล็ก ก็อาจรบกวนการนอนหลับปกติของคุณได้เช่นกัน

อาการพาราซอมเนีย

• ตื่นขึ้นมากลางดึกหรือตอนเช้าด้วยความรู้สึกสับสนหรือมึนงง

• อาการอ่อนเพลียตอนกลางวัน หากคุณมีภาวะอาการพาราซอมเนียจะรู้สึกมึนงงและเหนื่อยล้า ราวกับว่านอนหลับไม่เพียงพอตลอดทั้งคืน

• เปล่งเสียงหรือขยับตัวขณะนอนหลับ ซึ่งจะรู้ได้จากเพื่อนร่วมเตียงหรือคนที่คุณอยู่ร่วมบ้าน

• รอยฟกช้ำและรอยขีดข่วนที่ลึกลับ ที่เป็นผลมาจากการสะบัดหรือละเมอเดินข้ามคืน

• สิ่งของภายในห้องนอนถูกย้ายที่ หรือตก-หล่นจากการวางที่เดิม

พาราซอมเนีย อาจส่งผลกระทบต่อคุณภาพการนอนหลับ ทำให้รู้สึกเหนื่อยล้าในเวลากลางวันเนื่องจากการนอนหลับในช่วงกลางคืนไม่สนิทบ่อยครั้ง หรือการฝันร้ายซ้ำๆ อาจทำให้รู้สึกวิตกกังวลจนนอนไม่หลับได้ เนื่องจากคุณภาพการนอนหลับส่งผลกระทบต่อสุขภาพจิตและสุขภาพกาย ความผิดปกติเหล่านี้จึงอาจส่งผลสะเทือนต่อความเป็นอยู่โดยรวมของคุณนอกจากนี้ยังอาจสร้างความทุกข์ทรมานให้กับคุณและคนที่คุณนอนร่วมเตียงด้วยได้ อย่างไรก็ตามอาการพาราซอมเนียส่วนใหญ่สามารถรักษาได้ด้วยการเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิต การรักษาโดยผู้เชี่ยวชาญ หรือทั้งสองอย่างรวมกัน

ที่มา : helpguide.org