"กรุ๊ปเลือด" สำคัญกับชีวิตอย่างไร เรื่องเล็กๆ แต่ยิ่งใหญ่ในยามฉุกเฉิน

"กรุ๊ปเลือด" สำคัญกับชีวิตของเราอย่างไร เรื่องเล็กๆ ที่หลายคนอาจจะมองข้ามหรือไม่ได้สนใจ แต่สำคัญและยิ่งใหญ่ในยามฉุกเฉิน

หลายคนอาจจะไม่ได้สนใจเรื่องกรุ๊ปเลือดของตัวเอง แต่รู้หรือไม่ว่ากรุ๊ปเลือดถือเป็นสิ่งจำเป็นที่ทุกคนควรรู้ เผื่อในยามเกิดเหตุฉุกเฉินที่ต้องมีการเปลี่ยนถ่ายเลือด การรู้กรุ๊ปเลือดของตัวเองจะช่วยให้แพทย์หยิบยื่นความช่วยเหลือได้อย่างทันท่วงที

เรื่องนี้ หมอเจด นพ.เจษฎ์ บุณยวงศ์วิโรจน์ รองผู้อำนวยการโรงพยาบาลมหาราช นครราชสีมา ชวนทุกคนมาใส่ใจและเข้าใจความสำคัญของกรุ๊ปเลือดตัวเอง เรื่องเล็กที่หลายคนอาจมองข้าม แต่สำคัญและยิ่งใหญ่ในยามฉุกเฉิน

หลายคนไม่ได้สนใจเรื่องกรุ๊ปเลือดเท่าไหร่ แต่ถ้าเกิดเหตุฉุกเฉินขึ้นมา แล้วไม่มีใครรู้กรุ๊ปเลือดของคุณเลย นั่นอาจหมายถึงการเสียเวลา หรือโอกาสสำคัญในการช่วยชีวิต วันนี้ผมอยากให้ทุกคนรู้เรื่องกรุ๊ปเลือด ให้มากขึ้นอีกนิด ไม่ต้องเป็นหมอก็เข้าใจได้ ไม่ต้องรอให้ป่วยถึงจะเริ่มสนใจเดี๋ยวเล่าให้ฟังครับ ว่าทำไมเรื่องนี้สำคัญกว่าที่เราคิดเยอะเลย

1. กรุ๊ปเลือดคืออะไร? แล้วทำไมถึงต้อง ตรงกัน?

เลือดของคนเรามีหลายแบบนะครับ ไม่ใช่ใครให้ใครก็ได้ ซึ่งเลือดแบ่งกรุ๊ปเลือดเป็น 2 ระบบหลักๆ คือ

ระบบ ABO : แบ่งเป็น A, B, AB และ O

ระบบ Rh : มี Rh บวก (Positive) กับ Rh ลบ (Negative)

ถ้าเอาทั้งสองระบบมารวมกัน เราจะได้กรุ๊ปเลือดทั้งหมด 8 แบบ เช่น A+, B−, O+, AB− เป็นต้น

เลือดแต่ละกรุ๊ปมีสัญลักษณ์ที่ไม่เหมือนกัน เวลาให้เลือดต้องเลือกให้ตรงกับกรุ๊ปของผู้รับเป๊ะๆ ถ้าผิดร่างกายจะไม่ยอมรับ มันจะมองว่าเลือดนั้นคือของแปลกปลอม

บางคนถามว่า...ขนาดนั้นเลยเหรอ? ใช่ครับ…ถึงขั้นวิกฤต และบางครั้งถึงชีวิตได้เลย อีกกรุ๊ปคือ O ลบ (O−) คือกรุ๊ปเลือดที่พิเศษมาก เพราะ

• สามารถให้ได้กับทุกคน ไม่ว่าจะกรุ๊ปไหน หรือ Rh อะไร

• แต่รับได้แค่จาก O− เท่านั้น

ฟังดูเหมือนเป็นฮีโร่ของกรุ๊ปเลือดต่างๆ เลยใช่ไหมครับ แต่ในประเทศไทย คนที่มีกรุ๊ป O ลบนั้น น้อยมากๆ หาได้ยาก เวลาขาดแคลนจึงกลายเป็นเรื่องใหญ่มาก ถ้าใครรู้ว่าตัวเองเป็น O ลบ อยากให้ช่วยบริจาคเลือดเป็นระยะ เพราะคุณมีโอกาสช่วยชีวิตคนอื่นได้มากกว่าที่คิดจริงๆ

2. ไม่ได้บริจาคเลือด ต้องรู้กรุ๊ปเลือดมั้ย?

หลายคนอาจคิดว่า ฉันไม่บริจาคเลือด ไม่ผ่าตัด ไม่เป็นอะไรหรอก แต่ความจริงคือชีวิตไม่แน่นอนครับ และกรุ๊ปเลือดก็ไม่ใช่แค่เรื่องของการบริจาคอย่างเดียว การรู้กรุ๊ปเลือดมีประโยชน์โคตรเยอะเลยครับ โดยเฉพาะใน 3 สถานการณ์นี้

• เวลาฉุกเฉิน

อุบัติเหตุเกิดได้ตลอดเวลา รถชน ตกจากที่สูง บาดเจ็บเลือดออกเยอะ ถ้ารู้กรุ๊ปเลือดของตัวเองไว้ หมอจะจัดเลือดให้เร็วขึ้น มีเวลาช่วยเหลือมากขึ้น และลดความผิดพลาดได้

• ผู้หญิงที่ตั้งครรภ์

ถ้าแม่เป็น Rh ลบ แล้วลูกในท้องเป็น Rh บวก ร่างกายแม่อาจสร้างภูมิต่อต้านลูกในครรภ์ได้ ถ้ารู้แต่เนิ่นๆ หมอจะให้ยาป้องกัน และติดตามดูแลใกล้ชิด ปลอดภัยทั้งแม่และลูก

• คนมีโรคประจำตัว

เช่น โรคเลือด ธาลัสซีเมีย หรือคนที่ต้องผ่าตัดใหญ่ การรู้กรุ๊ปเลือดล่วงหน้าจะช่วยวางแผนการรักษาได้แม่นยำขึ้น

สรุปคือ รู้ไว้เถอะครับ ไม่เสียหายอะไรเลย บางครั้งมันอาจเป็นข้อมูลเดียวที่ช่วยให้เรารอดในยามวิกฤต

3. ถ้าให้เลือดผิดกรุ๊ป จะเกิดอะไรขึ้น?

ตรงนี้คือจุดสำคัญที่สุดที่อยากให้ทุกคนเข้าใจ การให้เลือดผิดกรุ๊ป ร่างกายจะเกิดปฏิกิริยาทันที เลือดจะจับกันเป็นก้อน แตกสลาย และปล่อยสารพิษออกมาจำนวนมาก อาการที่ตามมา อาจมีตั้งแต่

• ไข้สูง หนาวสั่น

• แน่นหน้าอก หายใจไม่ออก

• ปัสสาวะสีเข้ม

• ความดันโลหิตตก

• ไตวาย

และถ้าไม่ได้รับการแก้ไขทัน อาจถึงขั้นเสียชีวิต

เหตุการณ์แบบนี้ไม่ได้เกิดเฉพาะในข่าวเท่านั้น แต่เคยเกิดขึ้นจริงมาแล้วหลายครั้งทั่วโลก แม้เราจะมีเทคโนโลยีและมาตรการมากมาย แต่สิ่งเล็กๆ อย่างการรู้กรุ๊ปเลือดตัวเองก็ยังมีผลมาก

4. ใครให้เลือดกับใครได้? จำง่ายๆ แบบเพื่อนเล่าให้ฟัง

เลือดแต่ละกรุ๊ปมีความเข้ากันได้ต่างกัน บางกรุ๊ปให้ได้หลายคน บางกรุ๊ปให้ได้แค่บางกลุ่ม

• คนกรุ๊ป O− ให้เลือดได้กับทุกกรุ๊ปเลย (เรียกว่าผู้ให้) แต่ตัวเองรับได้จาก O− เท่านั้น

• คนกรุ๊ป AB+ รับได้จากทุกกรุ๊ป (เรียกว่าผู้รับ) แต่ให้ได้แค่คนกรุ๊ป AB+

ส่วนกรุ๊ป A, B, O และ AB ถ้าจะจำง่ายๆ

• A ให้ A กับ AB
• B ให้ B กับ AB

• AB ให้เฉพาะ AB

• O ให้ทุกกรุ๊ป

ส่วนเรื่อง Rh

• ถ้าคุณเป็น Rh+ รับได้จาก Rh+ และ Rh−
• แต่ถ้า Rh− ต้องรับจาก Rh− เท่านั้น

การรู้ว่าเลือดเราเข้ากับใครได้บ้าง ช่วยให้เราเข้าใจว่าเลือดของเรามีค่าแค่ไหน โดยเฉพาะในเวลาที่เลือดบางกรุ๊ปขาดแคลน

5. บางทีเรื่องเล็กๆ อย่าง “รู้กรุ๊ปเลือด”

อาจไม่เคยอยู่ในความคิดของหลายคน แต่ถ้าเกิดเหตุฉุกเฉินอันนี้สำคัญมาก ผมว่าเราทุกคนควรรู้ ควรจำ และควรพกติดตัวไว้เสมอ สิ่งที่อยากให้ทุกคนทำคือ

• ไปตรวจเลือดสักครั้ง รู้กรุ๊ปตัวเองให้ชัด

• พกไว้ในกระเป๋าสตางค์ หรือบันทึกไว้ในมือถือ

• บอกให้คนในบ้านรู้ไว้ด้วย

และถ้าเป็นไปได้ ลองไปบริจาคเลือดดู เผื่อคุณคือฮีโร่ของใครบางคน