ไม่ได้อ่านน้อยลง แต่แค่เปลี่ยนรูปแบบ e-book แซงหน้าหนังสือเล่ม

พฤติกรรมการอ่านของคนไทยเปลี่ยนจากการหยิบ “หนังสือเล่ม” มาสู่อ่านออนไลน์มากขึ้น แต่ท่ามกลางความเปลี่ยนแปลงนี้ “งานมหกรรมหนังสือระดับชาติ” ยังคงสะท้อนให้เห็นถึงพลังของคนรักการอ่าน และแรงปรับตัวของร้านหนังสือทั่วประเทศที่ต้องอยู่รอดในยุคดิจิทัล

 

โดยปี 2025 รายได้ของร้านหนังสือ “หดตัวเพียง 4.5%” ถือว่าชะลอลงอย่างมากจากช่วงก่อนโควิด-19 ที่เคยลดลงเฉลี่ยถึง 14%

 

คนไทยอ่านมากขึ้น แต่หันสู่ออนไลน์

 

ผลสำรวจในปี 2024 พบว่า คนไทยใช้เวลาอ่านหนังสือเฉลี่ย 93 นาทีต่อวัน เพิ่มขึ้นจาก 80 นาทีต่อวันในปี 2018 สะท้อนว่าความสนใจการอ่านยังคงมีอยู่ แต่รูปแบบการอ่านได้เปลี่ยนไปอย่างชัดเจน คนไทยใช้เวลาอ่านออนไลน์มากกว่าหนังสือเล่มถึง 100.7 นาทีต่อวัน

 

ปัจจัยสำคัญคือ “ความสะดวกและหลากหลายของเนื้อหาออนไลน์” ทั้งหนังสือพิมพ์ นิยายออนไลน์ และหนังสือดิจิทัล (e-book) ที่เข้าถึงง่ายกว่าเดิมมาก ขณะเดียวกันสัดส่วนผู้อ่านหนังสือเล่มก็ลดลงจาก 98% ในปี 2019 เหลือ 81% ในปี 2024 ส่วนผู้อ่าน e-book เพิ่มจาก 22% เป็น 33% ในช่วงเวลาเดียวกัน

 

ราคาหนังสือเล่มสูงต่อเนื่อง ดัน e-book โต

 

โดย “ศูนย์วิจัยกสิกรไทย” ระบุว่า ราคาหนังสือเล่มเพิ่มขึ้นเฉลี่ยปีละ 4.7% จากต้นทุนการผลิตที่สูงขึ้นกว่า 40% ในรอบ 5 ปี ส่งผลให้ราคากลางต่อเล่มขยับจาก 230 บาทในปี 2020 มาอยู่ที่ประมาณ 290 บาทในปัจจุบัน

 

ขณะที่ e-book มีราคาถูกกว่าหนังสือเล่มเฉลี่ย ราว 27% ทำให้ผู้บริโภคจำนวนหนึ่งลดการซื้อหนังสือเล่มและหันไปอ่าน e-book มากขึ้น ปัจจัยด้านราคานี้กลายเป็นแรงผลักสำคัญต่อการเติบโตของตลาดหนังสือดิจิทัล

 

ร้านหนังสือทยอยหาย รายได้เหลือ 10,000 ล้านบาท

 

พฤติกรรมผู้บริโภคที่เปลี่ยนไป ทำให้จำนวนร้านหนังสือลดลงต่อเนื่องราว 12% ในช่วง 5 ปีที่ผ่านมา รายได้รวมของธุรกิจลดลงจาก 15,000 ล้านบาทในปี 2018 เหลือเพียง 10,000 ล้านบาทในปัจจุบัน

 

อย่างไรก็ตาม แนวโน้มในปี 2025 นับว่า “ดีขึ้น” เมื่อเทียบกับอดีต ศูนย์วิจัยกสิกรไทยคาดว่า รายได้ของธุรกิจร้านหนังสือจะลดลงเพียง 4.5% เท่านั้น จากที่เคยหดตัวถึง 14% ต่อปี ในช่วงก่อนการระบาดของโควิด-19

 

ร้านหนังสือยุคใหม่ ปรับตัวสู้โลกออนไลน์

 

หลังการระบาดของโควิด-19 ผู้ประกอบการร้านหนังสือได้ปรับกลยุทธ์ครั้งใหญ่ เพื่อรักษาฐานลูกค้าและสร้างรายได้ใหม่ ๆ โดยมีแนวทางหลัก ได้แก่

 

• ขยายช่องทางจำหน่ายและสินค้า : เพิ่มการขายออนไลน์และบริการจัดส่งถึงบ้าน พร้อมพัฒนา e-book ของตัวเอง รวมถึงนำหนังสือประเภทมังงะที่เคยวางขายเฉพาะช่องทางเฉพาะทาง มาจำหน่ายในร้านเพื่อดึงดูดกลุ่มผู้อ่านวัยรุ่น

• ตอบโจทย์เฉพาะพื้นที่และกลุ่มผู้อ่าน : ร้านหนังสือปรับคอนเซ็ปต์ใหม่ ไม่ขายเหมือนกันทุกสาขา แต่คัดเลือกหนังสือตามความสนใจของลูกค้าในแต่ละพื้นที่ เช่น ร้านในย่านมหาวิทยาลัยจะเน้นหนังสือวิชาการมากขึ้น

• สร้างรายได้เสริมจากไลฟ์สไตล์ : หลายร้านเปิดคาเฟ่ พื้นที่นั่งอ่าน และจำหน่ายสินค้าแนวไลฟ์สไตล์ เพื่อเพิ่มมูลค่าพื้นที่ ลดความเสี่ยงจากยอดขายหนังสือที่ลดลง

• สร้างประสบการณ์ร่วมกับนักอ่าน : จัดกิจกรรมพบปะนักเขียน เวิร์กช็อป และการสนทนาแลกเปลี่ยนความคิดเห็นจากหนังสือ เพื่อให้ร้านกลายเป็น “พื้นที่ชุมชน” ของคนรักหนังสือ ไม่ใช่เพียงจุดขายสินค้า

 

ความเสี่ยงที่ต้องเผชิญ

 

แม้จะมีการปรับตัวอย่างต่อเนื่อง แต่ธุรกิจร้านหนังสือยังเผชิญความท้าทาย

 

• ยุคคอนเทนต์สั้น แย่งเวลาการอ่าน - พฤติกรรมผู้อ่านรุ่นใหม่ ที่นิยมคอนเทนต์สั้น กระชับ และเข้าถึงได้ฟรี เช่น TikTok หรือ Podcast ซึ่งแย่งเวลาในการอ่านหนังสือ

• เศรษฐกิจซบเซา กำลังซื้อลด - เศรษฐกิจที่ชะลอตัว ทำให้กำลังซื้อของผู้บริโภคลดลง ขณะที่ราคาหนังสือยังสูงขึ้นต่อเนื่อง

• ตลาดเฉพาะกลุ่ม โตแต่เข้าถึงยาก - ตลาดผู้อ่านที่แตกย่อยเป็นกลุ่มเฉพาะ เช่น นิยายวาย นิยายจีนแฟนตาซี หรือหนังสือแนวสร้างแรงบันดาลใจ ซึ่งทำให้ร้านหนังสือทั่วไปเข้าถึงกลุ่มลูกค้าได้ยากขึ้น

 

ที่มา : ศูนย์วิจัยกสิกรไทย