ครูนอกจากสอน ยังต้องทำอะไรอีกบ้าง?

บทบาทของครูไทยไม่ได้จำกัดอยู่แค่การสอนในห้องเรียนอีกต่อไป ครูต้องรับผิดชอบงานที่หลากหลายนอกเหนือจากหน้าที่หลัก ส่งผลกระทบทั้งต่อคุณภาพการสอนและสุขภาพจิตของครูหลายคนที่ต้องแบกรับงานที่ไม่เกี่ยวข้องกับการสอนโดยตรง

 

ภาระงานของครูไทย

 

นอกจากการสอนในห้องเรียนแล้ว ครูยังมีภาระงานอีกมากมายที่สำคัญต่อการพัฒนาผู้เรียนและการบริหารจัดการภายในโรงเรียน ข้อมูลจากเว็บไซต์ครูวันดี (kruwandee.com) ได้สรุปไว้ดังนี้

 

งานธุรการและบริหารโรงเรียน

 

งานเอกสาร : จัดการเอกสารสำคัญต่าง ๆ เช่น ใบรับรอง การสมัครเรียน การลาออกของนักเรียน

งานการเงินและงบประมาณ : ดูแลบัญชีรายรับรายจ่ายของโรงเรียน และดำเนินการเบิกจ่ายงบประมาณ

งานพัสดุ : ดูแลเรื่องการจัดซื้อจัดจ้าง เปิดซองประมูล คีย์พัสดุเข้าระบบ

งานบุคคล : ตรวจสอบการขาด ลา มาสายของบุคลากร และจัดการเรื่องเงินเดือน

งานทั่วไป : รวมถึงงานด้านอนามัยโรงเรียน การดูแลอาคารสถานที่ และอื่น ๆ อีกมากมาย

 

การประเมินที่ซับซ้อนและบ่อยครั้ง

 

ครูไทยต้องเผชิญกับการประเมินหลากหลายรูปแบบและบ่อยครั้ง ทั้งการประเมินบุคคล เช่น การประเมินเพื่อปรับเงินเดือน หรือการทำวิทยฐานะ รวมถึงการประเมินคุณภาพของโรงเรียน ซึ่งบุคลากรทุกคนต้องร่วมมือกันจัดเตรียมสภาพแวดล้อมและจัดทำเอกสารต่าง ๆ ที่มีจำนวนมากจนบางครั้งเกินความจำเป็น

 

งานตามโอกาสและงานบริการชุมชน

 

นอกเหนือจากงานบริหารภายในโรงเรียนแล้ว ครูยังมีภาระงานที่เกิดขึ้นเป็นครั้งคราวตามโอกาสต่าง ๆ เช่น การพานักเรียนไปแข่งขัน กิจกรรมการประชุม อบรม ดูงาน การจัดงานเกษียณอายุราชการ การต้อนรับแขกผู้ใหญ่ รวมถึงการให้บริการและมีส่วนร่วมกับชุมชน

 

โครงการมากมายที่ต้องรับผิดชอบ

 

ในแต่ละปีการศึกษา โรงเรียนจะมีการจัดโครงการต่าง ๆ มากมาย ซึ่งครูต้องเป็นผู้รับผิดชอบดำเนินการ โครงการเหล่านี้มีมากกว่า 10 โครงการต่อปี เช่น โครงการโรงเรียนในฝัน โรงเรียนสีขาว โรงเรียนคุณธรรม และโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพ

 

การสอนไม่ตรงสายและรับผิดชอบหลายระดับชั้น

 

ปัญหาการสอนไม่ตรงสายหรือต้องรับผิดชอบนักเรียนหลายระดับชั้นพบได้บ่อย โดยเฉพาะในโรงเรียนขนาดเล็กที่มีครูไม่เพียงพอ ตัวอย่างเช่น ครูคณิตศาสตร์อาจต้องสอนภาษาไทย หรือครูหนึ่งคนต้องสอนนักเรียนหลายระดับชั้น

 

การอยู่เวรกลางวัน-กลางคืน รวมถึงวันหยุด

 

ครูต้องมีการจัดเวรทั้งกลางวันและกลางคืน รวมถึงวันหยุดราชการอย่างวันเสาร์-อาทิตย์ และวันนักขัตฤกษ์ เพื่อดูแลความปลอดภัยของโรงเรียน

 

“ผลสำรวจ” ตอกย้ำปัญหาภาระงานของครูไทย

 

ผลสำรวจจาก “เครือข่ายครูขอสอน” สะท้อนภาพชีวิตจริงของครูไทยอย่างชัดเจน โดยพบว่า กว่า 95% ของครูไทยต้องทำงานเกิน 8 ชั่วโมงต่อวัน และ กว่า 58% ต้องใช้เวลามากกว่า 6 ชั่วโมงต่อสัปดาห์กับงานที่ไม่เกี่ยวข้องกับการสอน ไม่ว่าจะเป็นงานเอกสาร งานธุรการ และงานอื่นๆ ที่ได้รับมอบหมาย

 

ขณะเดียวกัน “สวนดุสิตโพล” มหาวิทยาลัยสวนดุสิต ได้จัดทำดัชนี “ความเชื่อมั่นครูไทย” โดยสำรวจความคิดเห็นประชาชนจากหลากหลายอาชีพทั่วประเทศจำนวน 3,089 คน ระหว่างวันที่ 16–26 ธันวาคม 2567 พบว่า 53.42% ของผู้ตอบแบบสอบถามมองว่าครูไทยมีภาระงานมากเกินไปและไม่มีเวลา

 

ทั้งนี้ผลสำรวจของ “สภาการศึกษาโพล” ระหว่างวันที่ 26-28 กุมภาพันธ์ 2568 ซึ่งสำรวจความคิดเห็นประชาชน 557 คน ผ่านเฟซบุ๊กเพจสภาการศึกษา พบว่า "การลดภาระงานของครู” เป็น 1 ใน 5 ประเด็นหลักด้านการศึกษาที่คนไทยมองว่า "ต้องได้รับการพัฒนาก่อน" โดยมีผู้ให้ความเห็นในประเด็นนี้ถึง 9.67%

 

ในประเด็นนี้สะท้อนความต้องการของประชาชนที่อยากเห็นครูได้ทุ่มเทเวลาให้กับการเรียนการสอนมากขึ้น โดยมีข้อเสนอที่น่าสนใจ อาทิ

 

• ควรปรับโครงสร้างการบริหารโรงเรียน ให้มี “ฝ่ายธุรการ” แยกออกจากครูอย่างชัดเจน

• ลดระบบการประเมินผลที่ซ้ำซ้อน และหันมาให้ความสำคัญกับผลลัพธ์ของการเรียนรู้

• พัฒนานวัตกรรมหรือระบบสารสนเทศ ที่ช่วยลดภาระงานเอกสารและงานรายงานของครู

 

ตัวเลขเหล่านี้ตอกย้ำปัญหาที่ครูจำนวนมากต้องเผชิญนั่นคือการแบกรับภารกิจนอกเหนือจากบทบาท “การสอน” อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ซึ่งอาจส่งผลกระทบโดยตรงต่อ คุณภาพการเรียนการสอน รวมถึงสุขภาพจิตของครูในระยะยาว