รู้จัก “MOU 43” ข้อตกลงเขตแดนไทย-กัมพูชา

เมื่อพูดถึงประเด็นเขตแดนไทย-กัมพูชา หนึ่งในคำที่มักถูกหยิบยกขึ้นมาคือ “MOU 2543” หรือบันทึกความเข้าใจระหว่างรัฐบาลไทยและรัฐบาลกัมพูชาว่าด้วยการสำรวจและจัดทำหลักเขตแดนทางบก พ.ศ. 2543ข้อตกลงที่แม้จะผ่านมากว่า 20 ปี แต่ก็ยังคงเป็นประเด็นสำคัญในบริบทความมั่นคงและความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ

 

สำหรับคนทั่วไปแล้ว อาจจะยังไม่เข้าใจว่า “MOU 43” ฉบับนี้คืออะไร มีความสำคัญอย่างไร และเกี่ยวข้องอย่างไรกับไทยและกัมพูชา เหตุใดจึงถูกพูดถึงบ่อยๆ ในประเด็นความมั่นคงและดินแดน

 

MOU 43 คืออะไร

 

MOU43 หรือชื่อเต็มว่า Memorandum of Understanding between the Government of the Kingdom of Thailand and the Kingdom of Cambodia on the Survey and Demarcation of Land Boundary เป็นบันทึกความเข้าใจระหว่างรัฐบาลไทยและรัฐบาลกัมพูชาว่าด้วยการสำรวจและจัดทำหลักเขตแดนทางบก

 

 ซึ่งมีการลงนามกันเมื่อวันที่ 14 มิถุนายน พ.ศ. 2543 (ค.ศ. 2000) ดังนั้น MOU ฉบับนี้จึงเรียกย่อๆ ว่า “MOU43” เพราะเป็นฉบับที่ลงนามในปี 2543 โดยเป็นบันทึกความเข้าใจที่ทั้งสองประเทศเห็นพ้องต้องกันที่จะดำเนินการ "สำรวจและจัดทำหลักเขตแดนทางบก" ให้ชัดเจนและเป็นไปตามหลักสากล

 

ความเป็นมาของ MOU 43 ทำไมมีข้อตกลงนี้

 

ย้อนกลับไปในอดีตเขตแดนระหว่างไทยกับกัมพูชาถูกกำหนดขึ้นภายใต้บริบทที่แตกต่างออกไป โดยเฉพาะอย่างยิ่งในยุคที่สยามต้องเผชิญกับอิทธิพลของมหาอำนาจตะวันตกอย่างฝรั่งเศส ทำให้เกิดสนธิสัญญาและแผนที่ต่างๆ ขึ้นมา ซึ่งบางส่วนยังคงมีความคลุมเครือ ไม่ชัดเจน หรือไม่ได้ปักปันหลักเขตแดนจริงในพื้นที่

 

ปัญหาเหล่านี้ทำให้เกิดความไม่แน่นอนและอาจนำไปสู่ความขัดแย้งในอนาคตได้ เพื่อให้ความสัมพันธ์ระหว่างสองประเทศเป็นไปอย่างราบรื่นและลดข้อพิพาทเกี่ยวกับพื้นที่ชายแดน ไทยและกัมพูชาจึงได้ลงนามใน MOU 43 เมื่อวันที่ 14 มิถุนายน พ.ศ. 2543 (ค.ศ. 2000)

 

จุดเริ่มต้นของความร่วมมือ

 

เมื่อประมาณปี พ.ศ. 2537 หลังจากที่ประเทศกัมพูชาสามารถจัดการปัญหาการเมืองภายในและมีการจัดตั้งรัฐบาล รัฐบาลไทยและรัฐบาลกัมพูชาได้เริ่มเจรจาปัญหาเขตแดนอีกครั้ง เหตุผลหลักที่ประเทศไทยต้องการเจรจาปัญหาเขตแดนกับกัมพูชา คือ

 

1.หลังจากศาลโลกพิพากษาในปี 2505 ประเด็นปัญหาเรื่อง เขตแดนไทย - กัมพูชา ถูกละทิ้งเป็นเวลานานกว่า 30 ปี

 

2.เหตุการณ์สู้รบระหว่างทหารไทยกับลาว บริเวณบ้านร่มเกล้า ชายแดนจังหวัดพิษณุโลก ทำให้รัฐบาลตระหนักถึงความสำคัญของปัญหาเขตแดน และนำไปสู่ความจำเป็นในการดำเนินการแก้ไขปัญหาเขตแดนกับ ประเทศเพื่อนบ้าน

 

3.รัฐบาลมีนโยบายไม่ให้เรื่องเขตแดนกลายเป็นประเด็นทางการเมือง แต่เป็นเรื่องของกฎหมายและเรื่องทางเทคนิค

 

4.รัฐบาลตระหนักถึงความจำเป็นที่จะใช้กฎหมายระหว่างประเทศในการเจรจาเขตแดน

 

ดังนั้นเมื่อวันที่ 21 มิถุนายน 2540 พลเอกชวลิต ยงใจยุทธ นายกรัฐมนตรี รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศของไทยและกัมพูชา ได้ลงนามในแถลงการณ์ร่วมเพื่อจัดตั้งคณะกรรมาธิการร่วมจัดทำ หลักเขตแดนสำหรับเขตแดนทางบก (Joint Statement on the Establishment of the Thai - Cambodian Joint Commission on the Demarcation for Land Boundary)

 

สาระสำคัญของ MOU 43

 

ต่อมาในการประชุม คณะกรรมาธิการร่วมฯ ครั้งที่ 1 (30 มิถุนายน - 2 กรกฎาคม 2542) ได้มีการจัดตั้งคณะกรรมาธิการเขตแดนร่วมฯ ขึ้น และเมื่อวันที่ 14 มิถุนายน 2543 ประธานคณะกรรมาธิการเขตแดนร่วมฯ ของทั้งสองฝ่าย คือ ม.ร.ว.สุขุมพันธุ์ บริพัตร รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงการต่างประเทศ และนายวาร์ กิม ฮง ที่ปรึกษารัฐบาลผู้รับผิดชอบกิจการชายแดนได้ลงนามใน MOU 2543

 

โดย MOU 2543 ข้อ 1 กำหนดว่า “ไทยและกัมพูชาจะร่วมกันดำเนินการสำรวจและจัดทำหลักเขตแดนทางบกระหว่างราชอาณาจักรไทยกับราชอาณาจักรกัมพูชา ให้เป็นไปตามเอกสารต่อไปนี้

 

(ก) อนุสัญญาระหว่างสยามกับฝรั่งเศสแก้ไขเพิ่มเติมข้อบทแห่งสนธิสัญญาฉบับลงวันที่ 3 ตุลาคม รัตนโกสินทรศก 112 (ค.ศ. 1893) ว่าด้วยดินแดนกับข้อตกลงอื่น ๆ ฉบับลงนาม ณ กรุงปารีส เมื่อวันที่ 13 กุมภาพันธ์ รัตนโกสินทรศก 122 (ค.ศ. 1904)

 

(ข) สนธิสัญญาระหว่างสมเด็จพระเจ้าแผ่นดินสยามกับ ประธานาธิบดีแห่งสาธารณรัฐฝรั่งเศส ฉบับลงนาม ณ กรุงเทพ มหานคร เมื่อวันที่ 23 มีนาคม รัตนโกสินทรศก 125 (ค.ศ. 1907) กับ พิธีสารว่าด้วยการปักปันเขตแดน แนบท้ายสนธิสัญญา ฉบับลงวันที่ 23 มีนาคม รัตนโกสินทรศก 125 (ค.ศ. 1907) และ

 

(ค) แผนที่ที่จัดทำขึ้นตามผลงานการปักปันเขตแดนของคณะกรรมการปักปันเขตแดนระหว่างสยามกับอินโดจีน ซึ่งจัดตั้งขึ้นตามอนุสัญญา ค.ศ. 1904 และสนธิสัญญา ค.ศ. 1907 กับเอกสารอื่น ที่เกี่ยวข้องกับการบังคับใช้อนุสัญญา ค.ศ. 1904 และสนธิสัญญา ค.ศ. 1907 กับเอกสารอื่นที่เกี่ยวข้องกับการบังคับใช้อนุสัญญา ค.ศ. 1904 และสนธิสัญญา ค.ศ. 1907 ระหว่างสยามกับฝรั่งเศส”

 

ทั้งนี้ MOU 2543 ไม่ใช่การกำหนดเขตแดน แต่เป็น MOU ที่ 2 ฝ่ายตกลงกันเกี่ยวกับขั้นตอนการสำรวจและจัดทำหลักเขตแดน

 

อย่างไรก็ตามบันทึกความเข้าใจฉบับนี้ไม่ใช่การกำหนดเขตแดนขึ้นมาใหม่ แต่เป็นข้อตกลงร่วมกันระหว่างไทยและกัมพูชาที่ว่าด้วยขั้นตอนและวิธีการ ในการสำรวจและจัดทำหลักเขตแดนทางบกให้ชัดเจนและถูกต้องตามเอกสารทางประวัติศาสตร์และกฎหมายระหว่างประเทศที่เคยมีมาแต่เดิม

 

ข้อมูลอ้างอิง : กระทรวงการต่างประเทศ - https://www.mfa.go.th/

https://image.mfa.go.th/mfa/0/mkKfL2iULZ/migrate_directory/news-20130128-152037-410753.pdf