รู้จัก ศาสตร์แห่งการ "ไม่ทำอะไรเลย" ของประเทศที่มีความสุขติดอันดับโลก

Niksen ศาสตร์ของการ "การไม่ทำอะไรเลย" ที่กลายเป็นวัฒนธรรมแห่งความสุขของชาวดัตช์ และ "เนเธอร์แลนด์" เป็นประเทศที่มีความสุขติดอันดับโลก

ถ้าคุณเคยมีช่วงเวลานั่งมองเพดาน นั่งมองแมวเลียอุ้งเท้า หรือนั่งบนเก้าอี้แล้วปล่อยให้ความคิดลอยเหมือนใบไม้ในลำธารโดยไม่ไล่จับมัน คุณอาจกำลังทำสิ่งที่มีชื่อเท่ๆ ว่า “Niksen” โดยไม่รู้ตัว

ศาสตร์นี้ไม่ใช่เทคนิคจัดการเวลา ไม่ใช่ เทคนิค, กลยุทธ์ ไม่ใช่คำสอนด้านจิตวิทยาเชิงบวกจาก อินฟลูเอนเซอร์ ที่ไหน แต่เป็นสิ่งที่ชาวเนเธอร์แลนด์ ประเทศที่ติดอันดับ ประเทศที่มีความสุขที่สุดในโลก ปี 2025 ทำกันเป็นเรื่องธรรมดา เหมือนคนไทยเดินเข้าร้านสะดวกซื้อ

แต่ทำไมการ “ไม่ทำอะไรเลย” ถึงกลายเป็นแนวคิดระดับประเทศ? และทำไมมันถึงทำให้ชาวดัตช์มีทัศนคติที่เบาสบายกว่าหลายชาติบนโลกใบนี้? เรื่องนี้มีที่มาที่ไปที่น่าสนใจทีเดียว

Niksen คืออะไรกันแน่?

Niksen (อ่านว่า นิก-เซ่น) เป็นคำภาษาดัตช์ หมายถึง “การไม่ทำอะไรเลย” อย่างแท้จริง ไม่ใช่การพักผ่อนรูปแบบที่ซ่อนงานอยู่ในนั้น เช่น เปิดพอดแคสต์พัฒนาทักษะ ฟัง audiobook เรื่อง self-help เดินฝึกสติ แบบตั้งใจทำให้ดี หรือแม้แต่การทำสมาธิแบบเข้มงวดก็ไม่ใช่ Niksen ทั้งหมดนี้ยังเป็นการ “ทำบางอย่าง”

Niksen ไม่ใช่เลย

Niksen คือการ ยอมปล่อยให้ตัวเองไม่มีเป้าหมาย ไม่มีโจทย์ ไม่ต้องมีอะไรให้สำเร็จ ไม่ต้องปรับให้เหมาะสม ชีวิตไม่ต้อง มีประสิทธิผล และไม่ต้องรู้สึกผิดที่ไม่ได้ทำอะไรเลยด้วย

มันคือช่วงเวลาที่หัวสมองเบาเหมือนเอาโทรศัพท์ออกจากโหมดการใช้งาน แล้ววางลงเฉยๆ ไม่เปิดเพลง ไม่เรียนคอร์สออนไลน์ ไม่ไถฟีด ไม่ตอบข้อความ ไม่พยายามหาความหมายของชีวิต

นั่นคือ “being” ไม่ใช่ “doing” หรือหากพูดแบบบ้านๆ ที่สุด มันคือ การอยู่เฉยๆ โดยไม่รู้สึกผิดกับการอยู่เฉยๆ

ต้นกำเนิดของ Niksen ไม่ใช่กระแส แต่เป็นนิสัยชาติ

พฤติกรรมการอยู่เฉยๆ ของชาวดัตช์มีรากลึกทางวัฒนธรรมอย่างไม่น่าเชื่อ แม้คำว่า Niksen จะเพิ่งถูกหยิบมาพูดในวงกว้างไม่กี่ปีที่ผ่านมา แต่แนวคิดนี้ฝังอยู่ในชีวิตประจำวันของพวกเขามานานแล้ว

ผู้เชี่ยวชาญด้านวัฒนธรรมดัตช์อธิบายว่า ชาวเนเธอร์แลนด์มีค่านิยมเรื่อง “balance” หรือความสมดุลอย่างจริงจัง พวกเขาไม่เชื่อในการโหมงานแบบ burnout culture ไม่ค่อยเชื่อว่าความสำเร็จต้องมาพร้อมการทำงานหนักจนร่างพัง และไม่คิดว่าการยุ่งตลอดเวลาคือความสำคัญในชีวิต การ “หยุด” สำหรับพวกเขาเป็นเรื่องปกติ เหมือนการหายใจเข้าออก

ย้อนดูประวัติศาสตร์ยุโรปเหนือจะพบว่า ประเทศแถบนี้ให้คุณค่ากับเวลาพักผ่อนและธรรมชาติอยู่แล้ว เพราะฤดูกาลยาวนานและอากาศไม่ส่งเสริมให้ทำกิจกรรมหนักๆ ตลอดเวลา ผสมกับระบบสวัสดิการและวิธีคิดแบบไม่ยึดติดค่านิยม materialism มากเกินไป ชาวดัตช์เลยโตมากับค่านิยมว่า

“ชีวิตควรมีพื้นที่ว่าง”

ไม่ใช่ชีวิตที่ถูกจองเต็มไปด้วยงาน ประชุม และสิ่งเร้าแบบต่อเนื่องเหมือนสังคมสมัยใหม่ที่เราคุ้นเคย ดังนั้น Niksen ไม่ได้ถูกสร้างขึ้นเพื่อเท่ แต่เป็นคำที่หยิบขึ้นมาใช้เรียกสิ่งที่คนดัตช์ทำเป็นเรื่องปกติอยู่แล้ว

Niksen ไม่ใช่การขี้เกียจ และไม่ใช่การ “ดองงาน” แบบที่หลายคนเข้าใจ

เวลาเราได้ยินคำว่า “ไม่ทำอะไรเลย” หลายคนรู้สึกผิดทันที เพราะเราถูกปลูกฝังให้ต้องทำอะไรบางอย่างอยู่ตลอดเวลา ไม่งั้นจะกลายเป็นคนไร้ค่าในโลกแห่งการแข่งขัน แต่ความรู้สึกผิดนี้ ไม่ใช่ธรรมชาติของมนุษย์เลย มันคือผลจากวัฒนธรรมความเร่งรีบของยุคสมัย

ในทางจิตวิทยา Niksen ไม่ใช่ความขี้เกียจ เพราะ “ความขี้เกียจ” หมายถึงการ รู้ว่าต้องทำสิ่งหนึ่ง แต่เลือกไม่ทำ แล้วผลักงานทิ้งไว้จนเกิดผลลบ

แต่ Niksen คือ การยอมให้สมองได้พักแบบไม่มีความรู้สึกผิด และวิจัยจำนวนมากในยุคหลังยืนยันตรงกันว่า การปล่อยสมองลอยล่องช่วยให้เรา

• ฟื้นตัวจากความเครียดได้ดีขึ้น

• ลดความตึงเครียดทางระบบประสาท

• เพิ่มความคิดสร้างสรรค์

• ฟื้นพลังในการตัดสินใจ

• ลดแนวโน้ม burnout

สาเหตุคือในช่วงที่สมอง “ลอย” หรืออยู่ในโหมด Default Mode Network (DMN) สมองจะประมวลผลข้อมูลที่สะสมอยู่โดยไม่ต้องใช้พลังแบบการทำงานจริง งานวิจัยหลายชิ้นจากมหาวิทยาลัยสแตนฟอร์ดและ MIT จึงพบว่าความคิดสร้างสรรค์ส่วนใหญ่เกิดขึ้น ตอนที่ไม่ได้ตั้งใจคิด นั่นแหละ เช่น ตอนอาบน้ำ เดินเล่น นั่งรถไฟ นั่งเหม่อริมหน้าต่าง

ชาวดัตช์นำ Niksen มาใช้ในชีวิตจริงอย่างไร

สิ่งที่ทำให้ Niksen ไม่ใช่แค่กระแส คือมันถูกรวมเข้ากับชีวิตประจำวันของคนดัตช์ในระดับโครงสร้าง ไม่ว่าจะที่ทำงาน ครอบครัว หรือสังคมเอกชน

1. เวลาหยุดเป็น “ของจริง” ไม่ใช่แค่คำพูด

ชาวเนเธอร์แลนด์หยุดงานคือหยุดจริงๆ ไม่เช็กอีเมล ไม่ตอบแชต กลับบ้านคือกลับบ้าน วันหยุดไม่ใช่เวลาทำงานล่วงหน้า เวลาพักเป็นสิทธิ์ที่ได้รับความเคารพจากทุกฝ่าย นี่แหละคือพื้นที่ของ Niksen ที่แท้จริง

2. การปล่อยตัวเองให้ว่างเป็นเรื่องปกติ

ในสวนสาธารณะเนเธอร์แลนด์ คุณจะเห็นคน

• นั่งจ้องสายน้ำเฉยๆ

• มองนกบิน

• มองเมฆ

• เอนหลังนอนบนสนามหญ้าโดยไม่ทำอะไร หรือแม้แต่นั่งบนม้านั่งแบบไม่ตั้งใจให้มีประโยชน์ใดๆ

สิ่งเหล่านี้ไม่ได้ถูกมองว่า “เสียเวลา” แต่เป็นการ “ให้เวลากลับคืนแก่ตัวเอง”

3. บริษัทต่างๆ ให้ความสำคัญกับเวลาว่าง

หลายบริษัทในเนเธอร์แลนด์สนับสนุนรูปแบบการพักกลางวันแบบไม่ต้องมีผลลัพธ์ภายใน ไม่ต้องมีกระบวนการหรือกิจกรรมที่จัดขึ้นเพื่อสร้างความสัมพันธ์ ไม่ต้องมีคอนเทนต์ชวนคิด แต่เป็นเวลาที่พนักงานจะทำอะไรก็ได้

4. เมืองถูกออกแบบให้มีพื้นที่ว่างทางความรู้สึก

สังคมดัตช์มีพื้นที่สาธารณะเยอะมาก ถนนเรียบง่าย โรงเรียนให้เวลาพักนักเรียนแบบไม่ต้องมีเป้าหมาย เมืองมีจังหวะช้าๆ ไม่เร่งรีบแบบมหานครอื่นของยุโรป สิ่งเหล่านี้เอื้อให้เกิด Niksen โดยธรรมชาติ

แล้ว Niksen ทำให้ชาวดัตช์มีความสุขจริงไหม?

รายงานดัชนีความสุขโลก (World Happiness Report) ปี 2025 ชี้ว่าเนเธอร์แลนด์อยู่ในกลุ่มประเทศที่ประชากรมีความสุขที่สุดในโลกอย่างต่อเนื่อง (ข้อมูลว่า “อันดับที่เท่าไหร่” ผันผวนทุกปี แต่เนเธอร์แลนด์ติด Top 5 แทบทุกครั้ง)

เมื่อทีมวิจัยวิเคราะห์สาเหตุของความสุข พบปัจจัยสำคัญ เช่น

• ความเชื่อมั่นในระบบรัฐ

• บริการสาธารณะมีคุณภาพ

• ความเท่าเทียมในสังคมสูง

• วัฒนธรรมไม่ตึงเครียดเกินไป

• ทัศนคติที่ไม่มองความสำเร็จเป็นตัววัดชีวิต

และในหมวดสุดท้าย นักจิตวิทยาบอกว่า Niksen มีบทบาทไม่น้อย เพราะช่วยให้คนมี พื้นที่ในใจ เพียงพอสำหรับการมองโลกในแง่ดีได้จริง ไม่ใช่แค่ฝืนมองยิ้มๆ ตามคำคม

ความสุขของชาวดัตช์จึงไม่ได้มาจากความร่ำรวย หรือการทำงานน้อยเพียงอย่างเดียว แต่เกิดจาก “ทัศนคติที่ไม่เร่งรีบและไม่บังคับตัวเอง” ซึ่ง Niksen คือหนึ่งในกุญแจสำคัญของวัฒนธรรมนั้น

Niksen ทำงานกับชีวิตคนยุคปัจจุบันอย่างไร

ถ้าคุณอยู่ในสังคมที่ความเร่งรีบเป็นนิสัยของประเทศ อย่าง ไทยแลนด์ Niksen อาจฟังดูเหมือนความฟุ้งฝัน แต่ความจริง Niksen เป็นแนวคิดที่นำมาใช้ได้ง่ายกว่าที่คิด และไม่ต้องรอให้ประเทศเปลี่ยนก่อนคุณถึงจะเริ่มทำได้

สิ่งที่ต้องทำมีเพียงอย่างเดียว คือ “อนุญาตให้ตัวเองอยู่เฉยๆ แบบไม่รู้สึกผิด”

เราไม่จำเป็นต้องไปเนเธอร์แลนด์ ไม่ต้องเดินเล่นริมคลอง ไม่ต้องนอนบนสนามหญ้าฤดูใบไม้ผลิ คุณสามารถ Niksen บนโซฟา บนรถเมล์ ตอนรอเครื่องซักผ้าหมดรอบ หรือแม้แต่ตอนจิบกาแฟในร้านเงียบๆ

สิ่งที่ยากไม่ใช่การไม่ทำอะไร สิ่งที่ยากคือการไม่รู้สึกว่าต้องทำอะไร Niksen จึงไม่ใช่สูตร แต่เป็น “ท่าที” ต่อชีวิต

ทำไม Niksen จึงทำให้เนเธอร์แลนด์เป็นประเทศที่มีความสุขติดอันดับโลก

เพราะ Niksen คือการฟื้นง่ายๆ ที่ทำงานลึกถึงระดับจิตใจและระบบประสาท โดยไม่ต้องลงทุนสักบาท ไม่ต้องมีอุปกรณ์ ไม่ต้องโหลดแอป ไม่ต้องฝึกขั้นตอนเฉพาะ มันคือความกล้าทิ้งช่วงว่างให้ชีวิต และชาวดัตช์ทำมันอย่างสม่ำเสมอจนกลายเป็นวัฒนธรรม

แต่แน่ล่ะ มันไม่ใช่ปัจจัยเดียวที่ทำให้คนในประเทศมีความสุข หากแต่เป็นหินก้อนหนึ่งที่เติมเต็มกำแพงแห่งชีวิตที่สมดุล

ข้อมูล : time.com/ theguardian.com/ lampoonmagazine.com