Catfishing ลวงรักลวงใจด้วยการสร้างตัวตนปลอม เทียบจุดต่าง โรแมนซ์สแกม

เธอคนนั้นคือฉันอีกคน รู้จัก Catfishing (แคทฟิชชิ่ง) สร้างตัวตนปลอมบนโลกออนไลน์ เทียบจุดเหมือน-จุดต่าง กับ "โรแมนซ์ สแกม"

ในยุคที่ทุกอย่างเกิดขึ้นได้บนโลกออนไลน์ ไม่เว้นแม้แต่ "แม่" ใช้รูป "ลูกสาว" สวมรอยคุยแชตหนุ่มๆ เชิงชู้สาว จนเรื่องลุกลามรุนแรงถึงขนาดผู้เป็นลูกสาวโดนขู่ฆ่าจากชายที่เธอไม่รู้จัก โดยทั้งหมดทั้งมวลเกิดจากพฤติกรรมที่เรียกว่า Catfishing

Catfishing คืออะไร?

Catfishing คือพฤติกรรมของบุคคลที่แอบอ้างตัวตนบนโลกออนไลน์ โดยสร้างบัญชีปลอม ใช้รูปคนอื่น ข้อมูลปลอม เรื่องราวปลอม เพื่อหลอกให้ผู้อื่นเชื่อว่าเขาหรือเธอคือคนในรูปนั้น หรือเป็นตัวตนในแบบที่สร้างขึ้นมาใหม่ทั้งหมด

แม้ฟังดูคล้ายกับมิจฉาชีพ แต่ Catfisher จำนวนมาก ไม่ได้มีเจตนาหลอกเอาเงิน บางคนทำไปเพราะความเหงา ความอยากมีใครสักคน หรืออยากใช้ชีวิตในโลกที่ตัวเอง "เลือกได้" โดยไม่ยึดติดกับชีวิตจริงที่อาจน่าเบื่อหรือเจ็บปวด

พฤติกรรมนี้ต่างหรือเหมือนกับ โรแมนซ์ สแกม อย่างไร ?

Romance Scam คืออะไร

โรแมนซ์ สแกม หรือ "นักต้มตุ๋นทางความรัก" คือบุคคลหรือแก๊งมิจฉาชีพ ที่ปลอมตัวเป็นคนอื่นบนโลกออนไลน์ เพื่อหลอกให้เหยื่อตกหลุมรัก และ ใช้ความสัมพันธ์นั้นเป็นเครื่องมือเพื่อโกงเงินหรือสิ่งของ

รูปแบบที่พบบ่อยคือ แอบอ้างเป็นทหารต่างชาติ นักธุรกิจ วิศวกร หรือนักลงทุนที่ดูดี ดูประสบความสำเร็จ มักใช้รูปโปรไฟล์หล่อหรือสวยเกินจริง พูดจาหวานและเอาใจเหยื่อจนกระทั่งเชื่อใจ แล้วค่อยๆ เริ่มสร้างเรื่องราวเพื่อขอความช่วยเหลือด้านการเงิน

ความคล้ายกันที่ทำให้หลายคนสับสน

Catfishing และ Romance Scam มีจุดร่วมหลายข้อจนคนทั่วไปแยกไม่ออก ดังนี้

• ทั้งคู่ ใช้ตัวตนปลอม และ รูปโปรไฟล์ที่ไม่ใช่ของตนเอง

• เริ่มต้นความสัมพันธ์ทางอารมณ์บนแพลตฟอร์มออนไลน์

• พูดจาโรแมนติก สร้างความไว้ใจ และทำให้เหยื่อรู้สึกว่า "นี่คือคนพิเศษ"

• ไม่เคยเปิดเผยตัวตนจริง หรือหลีกเลี่ยงการวิดีโอคอล

แต่ความต่างอยู่ที่ "ปลายทางของเจตนา" และ "พฤติกรรมที่ตามมา"

ความแตกต่างหลัก จุดประสงค์คือใจหรือเงิน?

1. เจตนาในการเข้าหา

Catfisher หลายคนอาจมีพฤติกรรมที่เหมือนหลอกลวง แต่ไม่ได้คาดหวังจะได้เงิน บางคนแค่รู้สึกว่าตัวเองในชีวิตจริงไม่มีใครสนใจ หรือไม่มั่นใจพอที่จะเปิดเผยตัวตนจริง จึงสร้างตัวละครที่ดูดีขึ้น และใช้ตัวตนปลอมเพื่อเข้าไปเป็นที่รักของใครสักคน

Romance Scam กลับต่างกันชัดเจน พวกเขามักทำงานเป็นขบวนการ วางแผนมาอย่างดี พูดจาคล่องแคล่ว และรู้จังหวะในการ “ปล่อยเหยื่อ” โดยใช้ความรักเป็นแค่เครื่องมือในการหลอกเงิน

2. วิธีการพูดคุยและสร้างความไว้ใจ

Catfisher อาจใช้เวลานานหลายเดือนในการพูดคุยแบบโรแมนติก โดยไม่เคยมีการขอเงิน แต่ความสัมพันธ์นั้น "สร้างบนความโกหก" เช่น ใช้รูปคนอื่น, แกล้งเป็นเพศอื่น, หรือแอบอ้างว่าเป็นบุคคลสำคัญ

Romance Scam มักเริ่มต้นเร็วมาก พูดว่ารักตั้งแต่ยังไม่รู้จักดี แล้วตามด้วยการสร้างสถานการณ์ เช่น:

• "ฉันอยู่ต่างประเทศ ไม่มีเงินเบิกออกมา ต้องการเงินฉุกเฉิน"

• "ของขวัญที่ส่งมาให้โดนกักไว้ที่ด่านศุลกากร ต้องโอนเงินไปเคลียร์"

3. รูปแบบของผลกระทบ

Catfishing แม้จะผิดจริยธรรมอย่างแรง แต่ในหลายประเทศ "ยังไม่มีบทลงโทษชัดเจน" หากไม่มีการฉ้อโกงเงินหรือทำให้เหยื่อเสียหายจริง

ส่วน Romance Scam เข้าข่ายเป็นคดีฉ้อโกง มีบทลงโทษตามกฎหมายในหลายประเทศ รวมถึงประเทศไทย

จิตวิทยาของผู้กระทำ : ทำไมถึงหลอก?

Catfisher

• มักมีความรู้สึกต่ำต้อยในตัวเอง

• อยากหนีออกจากตัวตนจริงที่ไม่น่าพึงพอใจ

• อาจเคยถูกทิ้ง ขาดความรัก ขาดความเชื่อมั่น

• ต้องการมี "ชีวิตที่ควบคุมได้" ผ่านตัวละครสมมติ

Romance Scam

• มักเป็นพวกไร้จริยธรรม ใช้เทคนิคทางจิตวิทยาเพื่อควบคุมผู้อื่น

• มีทักษะพูดเก่ง อ่านจิตใจคนเก่ง และ "ไม่รู้สึกผิด" ที่หลอกผู้อื่น

• หลายรายเป็นมืออาชีพ ทำเป็นงานประจำ หรือในรูปแบบแก๊ง

จิตวิทยาของเหยื่อ : ทำไมถึงเชื่อง่าย?

• ความเหงา คือจุดอ่อนที่สำคัญที่สุด

• โลกออนไลน์ทำให้ "สิ่งที่ดีเกินจริง" ดูเป็นไปได้

• เหยื่อบางคนต้องการมีคนรัก จนมองข้ามสัญญาณผิดปกติ

• เมื่อความรู้สึกพัวพันลึกขึ้น ความคิดเชิงเหตุผลจะลดลง

วิธีสังเกต และป้องกันตัวเอง

สัญญาณว่าอาจกำลังถูก Catfish หรือ Romance Scam

• โปรไฟล์ดูดีเกินจริง รูปสวยมาก ไม่มีแท็กจากเพื่อน ไม่มีโพสต์จริง

• รีบสารภาพรัก หรือใช้คำพูดโรแมนติกเกินเหตุเร็วเกินไป

• ไม่เคยยอมวิดีโอคอล หรือพูดอ้างโน่นอ้างนี่ตลอด

• เริ่มขอความช่วยเหลือทางการเงินไม่ว่าในรูปแบบใด

• อ้างสถานการณ์ดราม่าซ้ำ ๆ เช่น ป่วย, ลูกต้องผ่าตัด เป็นต้น

วิธีป้องกัน

• ใช้เครื่องมืออย่าง Google image ค้นหารูปโปรไฟล์ว่าเป็นของใคร

• อย่าแชร์ข้อมูลส่วนตัวหรือส่งภาพลับให้คนที่ไม่เคยเจอตัวจริง

• ห้ามโอนเงิน ไม่ว่าด้วยเหตุผลใด

• ปรึกษาคนรอบข้างเสมอ อย่าตัดสินใจคนเดียว

• หากสงสัยว่าโดนหลอก ควรแจ้งตำรวจทันที

แม้ Catfishing กับ Romance Scam จะมีรูปแบบภายนอกคล้ายกัน แต่สิ่งที่แยกออกอย่างชัดเจนคือ เจตนาเบื้องหลัง คนหนึ่งต้องการ "ความรักปลอม" ส่วนอีกคนต้องการ "เงินของจริง" ทั้งคู่ล้วนสร้างความเสียหายทางใจให้เหยื่อ แต่โรแมนซ์สแกมนั้นรุนแรงกว่าเพราะมีเจตนาอาชญากรรม

เมื่อความรักในยุคดิจิทัลสามารถเกิดขึ้นในช่องแชตได้ ความระแวดระวังจึงสำคัญมากขึ้นทุกวัน เพราะบางครั้ง สิ่งที่ดูดีและอบอุ่นที่สุดในหน้าจอ อาจคือภาพลวงตาที่ถูกสร้างขึ้นอย่างจงใจ