ไขมันในช่องท้อง สาเหตุเกิดจากอะไร ลงพุง เอวหนา อย่าชะล่าใจสัญญาณเตือน

ไขมันในช่องท้อง คืออะไร สาเหตุเกิดจาก ก่อเกิดโรคอะไรได้บ้าง ลงพุง เอวหนา อย่าชะล่าใจสัญญาณเตือนภัยสุขภาพ

ในยุคที่ผู้คนหันมาใส่ใจสุขภาพมากขึ้น หนึ่งในประเด็นที่ถูกพูดถึงอย่างต่อเนื่องคือ ไขมันในช่องท้อง หรือในทางการแพทย์เรียกว่า Visceral Fat หลายคนอาจมองว่าเป็นเพียงไขมันธรรมดาที่สะสมแล้วทำให้รูปร่างเปลี่ยนไป แต่แท้จริงแล้ว ไขมันชนิดนี้มีความอันตรายแฝงอยู่ที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า

ไขมันในช่องท้อง คืออะไร ?

ไขมันในช่องท้อง คือไขมันที่สะสมอยู่ภายในช่องท้อง รอบอวัยวะสำคัญต่างๆ เช่น ตับ ลำไส้ ตับอ่อน และไต ซึ่งแตกต่างจาก ไขมันใต้ผิวหนัง (Subcutaneous Fat) ที่อยู่ใต้ผิวหนังและสามารถจับได้ ไขมันในช่องท้องมักสะสมลึกและมองไม่เห็น แต่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมากกว่า

สาเหตุของการเกิดไขมันในช่องท้อง

1. พฤติกรรมการบริโภค

• รับประทานอาหารที่มีไขมันสูง น้ำตาลสูง หรือแป้งขัดขาว

• การบริโภคเครื่องดื่มที่มีน้ำตาลฟรุกโตสสูง เช่น น้ำอัดลม น้ำหวาน

• การกินเกินความต้องการของร่างกายอย่างต่อเนื่อง

2. ขาดการออกกำลังกาย

• วิถีชีวิตที่เน้นการนั่งหรืออยู่นิ่ง ๆ เป็นเวลานาน

• ไม่มีกิจกรรมทางกายที่เผาผลาญพลังงานอย่างสม่ำเสมอ

3. ความเครียด

• ภาวะเครียดเรื้อรังกระตุ้นการหลั่งฮอร์โมนคอร์ติซอล (Cortisol)

• คอร์ติซอลส่งผลให้ไขมันไปสะสมบริเวณช่องท้องมากขึ้น

4. การนอนหลับไม่เพียงพอ

• การนอนน้อยส่งผลต่อระบบเผาผลาญ และกระตุ้นความหิวโดยเฉพาะของหวานหรืออาหารไขมันสูง

5. อายุที่เพิ่มขึ้น

• เมื่ออายุมากขึ้น ระบบการเผาผลาญลดลง

• ฮอร์โมนเปลี่ยนแปลง ส่งผลให้ไขมันสะสมได้ง่ายขึ้น

6. พันธุกรรม

• พันธุกรรมอาจมีส่วนในการกำหนดว่าไขมันจะสะสมที่ใด

• คนบางกลุ่มอาจมีแนวโน้มสะสมไขมันในช่องท้องได้ง่ายกว่าคนอื่น

ไขมันในช่องท้องก่อโรคอะไรได้บ้าง ?

ไขมันในช่องท้องไม่ได้เป็นเพียงปัญหาเรื่องรูปร่างเท่านั้น แต่ยังส่งผลกระทบต่อสุขภาพในระยะยาวอย่างรุนแรง โดยสามารถเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคเรื้อรังหลายประการ เช่น

1. โรคหัวใจและหลอดเลือด

ไขมันในช่องท้องมีความเกี่ยวข้องกับภาวะไขมันในเลือดผิดปกติ ความดันโลหิตสูง และการเกิดคราบไขมันอุดตันในหลอดเลือด ซึ่งเป็นปัจจัยหลักของโรคหัวใจ

2. เบาหวานชนิดที่ 2

ไขมันในช่องท้องเป็นปัจจัยที่ทำให้ร่างกายดื้อต่ออินซูลิน (Insulin Resistance) และทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูง ซึ่งนำไปสู่โรคเบาหวานชนิดที่ 2

3. โรคไขมันพอกตับ

มีความสัมพันธ์โดยตรงกับปริมาณไขมันในช่องท้อง หากปล่อยไว้นานอาจพัฒนาไปเป็นตับอักเสบและตับแข็งได้

4. กลุ่มอาการเมตาบอลิก

กลุ่มอาการนี้ประกอบด้วย

• ความดันโลหิตสูง

• ไขมันไตรกลีเซอไรด์สูง

• คอเลสเตอรอล HDL ต่ำ

• น้ำตาลในเลือดสูง

• รอบเอวเกินเกณฑ์

5. ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ

ผู้ที่มีไขมันในช่องท้องและบริเวณคอมาก มักมีความเสี่ยงต่อการหยุดหายใจขณะหลับ ซึ่งเป็นอันตรายต่อสมองและหัวใจ

6. มะเร็งบางชนิด

งานวิจัยในต่างประเทศชี้ให้เห็นว่า ไขมันในช่องท้องมีความเกี่ยวข้องกับความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้นของ

• มะเร็งลำไส้ใหญ่

• มะเร็งตับอ่อน

• มะเร็งเต้านมในสตรีวัยหมดประจำเดือน

ทำไมเราถึงต้องเป็นกังวลเรื่อง ไขมันในช่องท้อง ?

เหตุผลคือ ไขมันที่สะสมมากเกิน ก่อให้เกิดการอักเสบ สารที่เกิดขึ้นจากการอักเสบ และกรดไขมันอิสระที่มากมาย จากเนื้อเยื่อไขมันช่องท้อง จะพุ่งเข้าสู่ตับโดยตรง

หมอจิรรุจน์ นพ.จิรรุจน์ ชมเชย" กุมารแพทย์โรคระบบหายใจ อธิบายถึงภัยเงียบนี้ว่า "การสะสมไขมันช่องท้อง (visceral FAT) ที่มากเกินไปคือต้นเหตุสำคัญของโรคระบบเผาผลาญ หรือ Metabolic syndrome เพราะ ไขมันที่สะสมมากเกิน ก่อให้เกิดการอักเสบ สารที่เกิดขึ้นจากการอักเสบ และกรดไขมันอิสระที่มากมาย จากเนื้อเยื่อไขมันช่องท้อง จะพุ่งเข้าสู่ตับโดยตรง ผ่านหลอดเลือด พอร์ทัลเวน (portal vein)

เป็นที่มาของทฤษฎีพอร์ทัล (Portal Theory) ถูกนำเสนอครั้งแรกในปี 1960 โดยนักวิจัยที่พยายามอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างการสะสมไขมันในช่องท้อง และการทำงานที่ผิดปกติของตับ รวมถึงการพัฒนาภาวะดื้อต่ออินซูลิน

และปัจจัยเสี่ยงของโรค Metabolic Syndrome การอักเสบเหล่านั้น เมื่อวันเวลาผ่านไป ส่งผลให้ ตับทำงานได้แย่ลง ตอบสนองต่อฮอร์โมนต่างๆ ลดลง เกิดการดื้ออินซูลิน เกิดไขมันพอกตับ ตับอักเริ่มอักเสบ สุดท้ายไม่พ้น โรคระบบเผาผลาญต่างๆ ความดันสูง เบาหวาน มะเร็งตับ

คำถามคือ อะไรทำให้ ไขมันสะสมในเนื้อเยื่อไขมันช่องท้อง Visceral Fat หลักๆ ที่เป็นต้นเหตุ คือ

"อาหาร" โดยเฉพาะ High carb+High fat / ฟรุกโตส

"จำนวนมื้อการกิน" โดยเฉพาะ การกินถี่ๆ หลายมื้อ

"ความเครียด" ส่งผลต่อการหลั่งฮอร์โมนคอร์ติซอลแบบผิดๆ ทำให้ไขมันช่องท้องมีการสะสมมากขึ้น

ดังนั้นการแก้ไข หรือ ป้องกัน คือ "แก้ไขที่ต้นเหตุ"

"อาหาร" "จำนวนมื้อการกิน" และ "ความเครียด" ต้องทำทั้ง 3 อย่างไปด้วยกัน ทำอย่างใดอย่างหนึ่งแบบสุดๆ ก็ไม่สำเร็จปัญหาก็ยังเกิดอยู่ดี เพราะ จุดรั่วมีอยู่ 3 จุด เลือกอุดไม่ครบ คิดว่า น้ำจะหยุดรั่วได้หรือ ?

วิธีการประเมินว่าคุณมีไขมันในช่องท้องหรือไม่

แม้ว่าเราจะไม่สามารถเห็นไขมันในช่องท้องได้ด้วยตาเปล่า แต่สามารถประเมินความเสี่ยงได้จาก

1. การวัดรอบเอว

• ผู้ชาย: รอบเอวเกิน 40 นิ้ว

• ผู้หญิง: รอบเอวเกิน 35 นิ้ว

2. การตรวจทางการแพทย์

• CT Scan หรือ MRI สามารถวัดปริมาณไขมันในช่องท้องได้แม่นยำ

• การตรวจ DEXA Scan เพื่อแยกสัดส่วนไขมันแต่ละบริเวณ

แนวทางการลดไขมันในช่องท้อง

1. ปรับพฤติกรรมการกิน

• เลือกอาหารที่มีไฟเบอร์สูง เช่น ผัก ผลไม้ และธัญพืชเต็มเมล็ด

• ลดอาหารแปรรูป อาหารทอด น้ำตาล และเครื่องดื่มหวาน

• รับประทานโปรตีนคุณภาพดี เช่น ไข่ขาว เต้าหู้ ปลาไม่ติดมัน

2. ออกกำลังกายอย่างต่อเนื่อง

• การออกกำลังกายแบบแอโรบิก (เช่น เดินเร็ว ว่ายน้ำ วิ่ง ปั่นจักรยาน) 150 นาที/สัปดาห์

• การฝึกกล้ามเนื้อ เช่น ดัมเบลล์ หรือเวทเทรนนิ่ง 2-3 ครั้ง/สัปดาห์

3. นอนหลับอย่างมีคุณภาพ

• พยายามนอนหลับให้ได้วันละ 7–9 ชั่วโมง

• หลีกเลี่ยงการใช้หน้าจอก่อนนอน และมีเวลานอนที่สม่ำเสมอ

4. จัดการความเครียด

• ฝึกสมาธิ การหายใจลึก หรือโยคะ

• พูดคุยกับคนรอบตัว หากมีภาวะเครียดสะสม

5. งดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

แอลกอฮอล์เพิ่มพลังงานโดยไม่จำเป็น และสัมพันธ์กับการเกิดพุงหรือไขมันในช่องท้อง

ไขมันในช่องท้องคือภัยเงียบ ที่ไม่ควรมองข้าม เพราะเป็นตัวแปรสำคัญของโรคเรื้อรังหลายชนิด แม้เราจะมองไม่เห็นหรือจับต้องไม่ได้ แต่ไขมันในช่องท้องสามารถประเมินได้และสามารถลดลงได้ หากเราปรับพฤติกรรมอย่างจริงจัง

สุขภาพดีไม่มีทางลัด แต่สามารถเริ่มได้ตั้งแต่วันนี้ ด้วยการกินให้พอดี ออกกำลังกายให้สม่ำเสมอ พักผ่อนให้เพียงพอ และลดความเครียด เพราะการไม่มีโรค คือกำไรสูงสุดของชีวิต

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

• เพจฯ หมอจิรรุจน์

• เพจฯ อย่าฝากชีวิตไว้กับหมอ

• World Health Organization (WHO)

• Harvard Health Publishing

• Mayo Clinic

• Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism

• Centers for Disease Control and Prevention (CDC)