"สมเด็จพระสังฆราช" เป็นประมุขสูงสุดของคณะสงฆ์ไทย ตามที่กำหนดไว้ในกฎหมายคณะสงฆ์ มีอำนาจหน้าที่เป็นไปตามพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ โดยภารกิจหลักของสมเด็จพระสังฆราช คือ การกำกับดูแลกิจการของคณะสงฆ์ทั้งในประเทศและต่างประเทศ รวมถึงคณะสงฆ์ไทยที่ทำหน้าที่เป็นพระธรรมทูตในต่างแดน ตลอดจนดำรงตำแหน่งประธานกรรมการมหาเถรสมาคม ที่นับว่าองค์กรปกครองสูงสุดของคณะสงฆ์ไทยในทางบริหารและนิติบัญญัติ
ตามพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. 2505 พระมหากษัตริย์ ทรงสถาปนาสมเด็จพระสังฆราชหนึ่งพระองค์ ตามคำกราบบังคมทูลของนายกรัฐมนตรีโดยความเห็นชอบของมหาเถรสมาคม นายกรัฐมนตรีจะเสนอนาม "สมเด็จพระราชาคณะ" ที่มีอาวุโสสูงสุดโดยสมณศักดิ์ แต่ถ้าสมเด็จพระราชาคณะดังกล่าว ไม่สามารถปฏิบัติหน้าที่ได้ จะเสนอสมเด็จพระราชาคณะรูปอื่นตามลำดับสมณศักดิ์และความสามารถในการทำหน้าที่แทน
ต่อมาในปี พ.ศ. 2560 ได้มีการแก้ไขกฎหมายว่าด้วยคณะสงฆ์ กำหนดให้ "มาตรา 7 พระมหากษัตริย์ทรงสถาปนาสมเด็จพระสังฆราชองค์หนึ่ง และให้นายกรัฐมนตรี ลงนามรับสนองพระบรมราชโองการ"
ยุคของกรุงรัตนโกสินทร์ มี "สมเด็จพระสังฆราช 20 พระองค์" ดังรายพระนาม ต่อไปนี้
1. สมเด็จพระอริยวงษญาณ สมเด็จพระสังฆราช (ศรี)
ประสูติ พ.ศ. 2256 สิ้นพระชนม์ พ.ศ. 2337
ทรงดำรงตำแหน่ง พ.ศ. 2325 - 16 สิงหาคม พ.ศ. 2337
สถิต ณ วัดระฆังโฆสิตารามวรมหาวิหาร
2. สมเด็จพระอริยวงษญาณ สมเด็จพระสังฆราช (ศุข)
ประสูติ พ.ศ. 2278 สิ้นพระชนม์ พ.ศ. 2359
ทรงดำรงตำแหน่ง พ.ศ. 2337- 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2359
สถิต ณ วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์
3. สมเด็จพระอริยวงษญาณ สมเด็จพระสังฆราช (มี)
ประสูติ พ.ศ. 2293 สิ้นพระชนม์ พ.ศ. 2362
ทรงดำรงตำแหน่ง 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2359 - 11 กันยายน พ.ศ. 2362
สถิต ณ วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์
4. สมเด็จพระอริยวงษญาณ สมเด็จพระสังฆราช (สุก ญาณสังวร)
ประสูติ พ.ศ. 2276 สิ้นพระชนม์ พ.ศ. 2365
ทรงดำรงตำแหน่ง พ.ศ. 2363 - 4 กันยายน พ.ศ. 2365
สถิต ณ วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์
5. สมเด็จพระอริยวงษญาณ สมเด็จพระสังฆราช (ด่อน)
ประสูติ พ.ศ. 2304 สิ้นพระชนม์ พ.ศ. 2385
ทรงดำรงตำแหน่ง พ.ศ. 2365 - พ.ศ. 2385
สถิต ณ วัดพระศรีรัตนมหาธาตุราชวรมหาวิหาร
6. สมเด็จพระอริยวงษญาณ สมเด็จพระสังฆราช (นาค)
ประสูติ พ.ศ. 2306 สิ้นพระชนม์ พ.ศ. 2392
ทรงดำรงตำแหน่ง พ.ศ. 2386 - พ.ศ. 2392
สถิต ณ วัดราชบุรณะ
7. สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส (พระองค์เจ้าวาสุกรี)
ประสูติ พ.ศ. 2333 สิ้นพระชนนม์ พ.ศ. 2396
ทรงดำรงตำแหน่ง พ.ศ. 2394 - 9 ธันวาคม พ.ศ. 2396
สถิต ณ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม
8. สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ (พระองค์เจ้าฤกษ์)
ประสูติ พ.ศ. 2352 สิ้นพระชนม์ พ.ศ. 2435
ทรงดำรงตำแหน่ง 27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2434 - 28 กันยายน พ.ศ. 2435
สถิต ณ วัดบวรนิเวศวิหาร
9. สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (สา ปุสฺสเทโว)
ประสูติ พ.ศ. 2356 สิ้นพระชนม์ พ.ศ. 2443
ทรงดำรงตำแหน่ง 29 พฤศจิกายน พ.ศ. 2436 - 11 มกราคม พ.ศ. 2443
สถิต ณ วัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมาราม
10. สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส (พระองค์เจ้ามนุษยนาคมานพ)
ประสูติ พ.ศ. 2403 สิ้นพระชนม์ พ.ศ. 2464
ทรงดำรงตำแหน่ง 5 ธันวาคม พ.ศ. 2453 - 2 สิงหาคม พ.ศ. 2464
สถิต ณ วัดบวรนิเวศวิหาร
11. สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระชินวรวิสุทธิเทวารยวงศ์ (หม่อมเจ้าภุชงค์)
ประสูติ พ.ศ. 2402 สิ้นพระชนม์ พ.ศ. 2480
ทรงดำรงตำแหน่ง 20 สิงหาคม พ.ศ. 2464 - 25 สิงหาคม พ.ศ. 2480
สถิต ณ วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม
12. สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (แพ ติสฺสเทโว)
ประสูติ พ.ศ. 2399 สิ้นพระชนม์ พ.ศ. 2487
ทรงดำรงตำแหน่ง 15 พฤศจิกายน พ.ศ. 2481 - 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2487
สถิต ณ วัดสุทัศนเทพวราราม
13. สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ (ม.ร.ว.ชื่น นภวงศ์)
ประสูติ พ.ศ. 2415 สิ้นพระชนม์ พ.ศ. 2501
ทรงดำรงตำแหน่ง 31 มกราคม พ.ศ. 2488 - 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2501
สถิต ณ วัดบวรนิเวศวิหาร
14. สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (ปลด กิตฺติโสภโณ)
ประสูติ พ.ศ. 2432 สิ้นพระชนม์ พ.ศ. 2505
ทรงดำรงตำแหน่ง 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2503 - 17 มิถุนายน พ.ศ. 2505
สถิต ณ วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม
15. สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (อยู่ ญาโณทยมหาเถร)
ประสูติ พ.ศ. 2417 สิ้นพระชนม์ พ.ศ. 2508
ทรงดำรงตำแหน่ง 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2506 - 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2508
สถิต ณ วัดสระเกศ
16. สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (จวน อุฏฺฐายี)
ประสูติ พ.ศ. 2440 สิ้นพระชนม์ พ.ศ. 2514
ทรงดำรงตำแหน่ง 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2508 - 18 ธันวาคม พ.ศ. 2514
สถิต ณ วัดมกุฏกษัตริยาราม
17. สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (ปุ่น ปุณฺณสิริมหาเถร)
ประสูติ พ.ศ. 2439 สิ้นพระชนม์ พ.ศ. 2516)
ทรงดำรงตำแหน่ง 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2515 - 7 ธันวาคม พ.ศ. 2516
สถิต ณ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม
18. สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงชินวราลงกรณ (วาสน์ วาสนมหาเถร)
ประสูติ พ.ศ. 2440 สิ้นพระชนม์ พ.ศ. 2531
ทรงดำรงตำแหน่ง 22 มิถุนายน พ.ศ. 2517 - 27 สิงหาคม พ.ศ. 2531
สถิต ณ วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม
19. สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณสังวร (เจริญ สุวฑฺฒนมหาเถร)
ประสูติ พ.ศ. 2456 สิ้นพระชนม์ พ.ศ. 2556
ทรงดำรงตำแหน่ง 21 เมษายน พ.ศ. 2532 - 24 ตุลาคม พ.ศ. 2556
สถิต ณ วัดบวรนิเวศวิหาร
20. สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (อมฺพร มหาเถร)
ประสูติ 26 มิถุนายน พ.ศ. 2470
ทรงดำรงตำแหน่ง 12 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2560 - ปัจจุบัน
สถิต ณ วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม
ขอบคุณข้อมูล : มูลนิธิสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช วัดบวรนิเวศวิหาร ในพระบรมราชูปถัมภ์
Advertisement