Rain Bomb คืออะไร ทำไมน้ำท่วมถึงมาเร็วและรุนแรงดุจ "สึนามิจากฟ้า"

รู้จักปรากฏการณ์ Rain Bomb หรือ "ระเบิดฝน" ความรุนแรงของฝนที่ตกลงมาอย่าง "หนักและรวดเร็ว" ในบริเวณ "พื้นที่แคบๆ" คล้ายกับการ "ทิ้งระเบิดจากฟากฟ้า" หรือ "สึนามิจากฟ้า"

Rain Bomb คืออะไร ปรากฏการณ์ "ระเบิดฝน" ในยุคโลกร้อน

"Rain Bomb" หรือ "ระเบิดฝน" คำนี้จะไม่ใช่ศัพท์ทางอุตุนิยมวิทยาอย่างเป็นทางการ แต่มันถูกใช้เพื่ออธิบายถึงฝนที่ตกลงมาอย่าง "หนักและรวดเร็ว" ในบริเวณ "พื้นที่แคบๆ" คล้ายกับการ "ทิ้งระเบิดจากฟากฟ้า"

ในทางวิทยาศาสตร์ ปรากฏการณ์นี้ใกล้เคียงกับปรากฏการณ์ที่กระแสลมพุ่งลงอย่างแรงจากพายุฝนฟ้าคะนองที่เรียกว่า "wet microburst" ทำให้เกิดฝนตกหนักและลมกระโชกแรงในบริเวณเล็กๆ และในเวลาอันซึ่งเมื่อกระทบพื้นแล้วจะแผ่ขยายออกไปในทุกทิศทาง ทำให้เกิดลมแรง

ปรากฏการณ์นี้หมายถึง กระแสอากาศที่ไหลลงสู่พื้นอย่างรุนแรง จากเมฆพายุฟ้าคะนอง และแผ่ออกจากศูนย์กลางในแนวราบ ทำให้เกิด ฝนที่ตกกระหน่ำในปริมาณมหาศาลและรุนแรง ภายในช่วงเวลาที่สั้นมาก

การเกิดฝนในลักษณะ "ถล่มลงมาในคราวเดียวอย่างบ้าคลั่ง" เช่นนี้ ถูกระบุว่าเป็นผลกระทบที่ชัดเจนจาก การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ Climate Change หรือ โลกเดือด (Global Boiling) ทำให้อากาศมีความชื้นสูงขึ้นและมีมวลน้ำสะสมอยู่ในก้อนเมฆมากกว่าปกติ เมื่อมวลน้ำมหาศาลนี้ถูกปล่อยออกมา จึงรุนแรงกว่าการตกของฝนตามฤดูกาลที่เราคุ้นเคย

กลไกการเกิด สาเหตุหลักที่ทำให้รุนแรงขึ้น

• ความชื้นที่เพิ่มขึ้น ทุก ๆ 1 องศาเซลเซียสที่อุณหภูมิโลกสูงขึ้น อากาศจะสามารถกักเก็บไอน้ำได้เพิ่มขึ้นประมาณ 7% (อ้างอิง: IPCC Sixth Assessment Report) เมื่ออากาศและมหาสมุทรอุ่นขึ้น น้ำจะระเหยมากขึ้น ทำให้ในเมฆพายุมีปริมาณไอน้ำและน้ำฝนสะสมอยู่มากมายมหาศาลพร้อมที่จะตกลงมา

• บรรยากาศไม่เสถียร อากาศที่ร้อนจัดที่พื้นผิวและอากาศเย็นที่ด้านบน ทำให้เกิดการยกตัวของมวลอากาศที่รวดเร็วและรุนแรง ก่อให้เกิดเมฆพายุขนาดใหญ่ที่สามารถปล่อยน้ำหนักมากออกมาในคราวเดียว

ผลกระทบและความอันตรายของ Rain Bomb

1. ปริมาณน้ำมหาศาลและฉับพลัน

• Rain Bomb ปล่อยปริมาณฝนที่หนักหน่วงอย่างยิ่ง (มีรายงานปริมาณน้ำฝนสูงถึง 200-400 มิลลิเมตร) ในช่วงเวลาเพียงไม่กี่ชั่วโมง ทำให้ระบบระบายน้ำไม่สามารถรองรับได้ทัน

• ผลกระทบโดยตรง นำไปสู่ น้ำท่วมฉับพลัน (Flash Flood), ดินโคลนถล่ม, และ น้ำป่าไหลหลาก อย่างรวดเร็ว ซึ่งเป็นอันตรายถึงชีวิตและทรัพย์สิน

2. ความยากในการคาดการณ์

• จุดที่อันตรายที่สุดคือ Rain Bomb เป็นปรากฏการณ์ที่ ยากต่อการพยากรณ์ล่วงหน้าได้อย่างแม่นยำและเฉพาะเจาะจง เนื่องจากมีขนาดเล็กและเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว ทำให้ประชาชนในพื้นที่เสี่ยงมีเวลาเตรียมพร้อมรับมือหรืออพยพได้น้อยมาก

เปรียบเทียบปรากฏการณ์ฝนถล่ม

ความเสี่ยงและการเผชิญหน้ากับ "ระเบิดฝน" ในประเทศไทย

1. แนวโน้มในอดีตและอนาคต

• ประสบการณ์ในอดีต แม้คำว่า "ระเบิดฝน" จะไม่ถูกใช้เป็นคำทางการ แต่ประเทศไทยเคยเผชิญกับเหตุการณ์ฝนตกหนักที่มีลักษณะคล้ายคลึงกันในอดีต เช่น มหาอุทกภัยในกรุงเทพฯ ปี พ.ศ. 2529, 2537, 2554 รวมถึงเหตุการณ์ฝนตกหนักรุนแรงใน ภาคใต้ ปี พ.ศ. 2560 และในปี พ.ศ. 2567 ที่มีการกล่าวถึงปรากฏการณ์ "Rain Bomb" ในหลายพื้นที่ และล่าสุด "น้ำท่วมหาดใหญ่" มีความเกี่ยวข้องและมีลักษณะที่คล้ายคลึงกับปรากฏการณ์ "ระเบิดฝน" เป็นอย่างมาก เนื่องจากสาเหตุหลักมาจากปริมาณฝนที่ตกหนักผิดปกติในระยะเวลาอันสั้น

• ปัจจัยขับเคลื่อน แนวโน้มในอนาคตชี้ให้เห็นว่า ความเสี่ยงต่อเหตุการณ์ฝนตกหนักสุดขั้วจะเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดยมีปัจจัยสำคัญคือ อุณหภูมิโลกที่สูงขึ้น และ การเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศ ซึ่งทำให้พายุฝนมีความถี่และความรุนแรงมากขึ้น

2. ความเปราะบางและความเสียหายต่อโครงสร้างพื้นฐาน

ประเทศไทยมีความเสี่ยงสูงและมีความเปราะบางต่อภัยพิบัติทางธรรมชาติเหล่านี้ เนื่องจากตั้งอยู่ในภูมิภาคที่มีความเสี่ยงต่อสภาพอากาศสุดขั้ว ซึ่ง "ระเบิดฝน" สามารถสร้างความเสียหายอย่างใหญ่หลวงต่อระบบและชีวิตความเป็นอยู่

• ความเสียหายต่อโครงสร้างพื้นฐาน ส่งผลกระทบรุนแรงต่อโครงสร้างพื้นฐานภายในประเทศ เช่น ถนน, สะพาน, และระบบระบายน้ำ ซึ่งทำให้เกิดภาวะอัมพาตในการคมนาคม
• ผลกระทบต่อชีวิตและเศรษฐกิจ ก่อให้เกิด น้ำท่วมฉับพลัน, ดินถล่ม สร้างความสูญเสียต่อชีวิตและทรัพย์สินของประชาชน รวมถึงความเสียหายทางเศรษฐกิจในวงกว้างตามมา

ข้อมูลอ้างอิง : กรมการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและสิ่งแวดล้อม , สถาบันสิ่งแวดล้อมไทย , IPCC Sixth Assessment Report , National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA)