กว่าจะเป็นเทียนขี้ผึ้งโบราณ เครื่องนมัสการไทยที่สืบสานโดยคนรุ่นใหม่
กว่าจะเป็นเทียนขี้ผึ้งโบราณ ภูมิปัญญาเครื่องนมัสการไทยที่มีมาตั้งแต่โบราณ สืบสานให้คงอยู่ด้วยพลังคนรุ่นใหม่
ข่าวที่เกี่ยวข้อง
เทียน เป็นสิ่งประดิษฐ์ให้ความสว่าง ทำจากไขมันสัตว์ ไขมันพืช และขี้ผึ้ง โดยเฉพาะเทียนจากขี้ผึ้งแท้ แทบจะหาได้ยากมากในปัจจุบันนี้ ขณะเดียวกันก็เป็นเครื่องนมัสการไทยที่สวยงามและปราณีต มีการคาดการณ์ว่าการใช้เทียน เกิดขึ้นมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย เนื่องจากมีประเพณีการถวายเทียนเข้าพรรษา ซึ่งเป็นประเพณีใหญ่มาตั้งแต่สมัยนั้น
ซึ่งกระบวนการขั้นตอนกว่าจะได้ต้นเทียนที่มีความสวยงามไม่ใช่เรื่องง่าย ต้องผ่านหลายขั้นตอน โดยเฉพาะเทียนขี้ผึ้งโบราณแท้ ต้องมีความสวยงามและปราณีตยืนหนึ่ง อมรินทร์ออนไลน์ พูดคุยกับ "วาทิต พุฒสังข์" ช่างหล่อเทียนขี้ผึ้งโบราณ แห่งร้านบ้านใบตอง ผู้สืบสานภูมิปัญญาไทย รักษาเครื่องนมัสการไทยอย่างเทียนขี้ผึ้งโบราณให้คงอยู่
เทียนขี้ผึ้งโบราณที่ผมเริ่มทำมา เริ่มตั้งแต่ในช่วงวิกฤตการณ์โควิด 2019 เหมือนที่ทุกคนเคยได้รับผลกระทบกันนั่นแหละครับ แต่ว่าผลกระทบตรงนี้มันอาจจะเป็นการส่งผลดีกับผมในอีกทางหนึ่ง ตอนนั้นมีลูกค้าทักเราเข้ามาว่าสามารถทำเทียนพรรษาขนาดใหญ่ได้ไหม เราก็ชั่งใจก่อนว่าเราพอจะทำได้หรือเปล่า แต่สุดท้ายเหมือนว่าเราหมดหนทางไปจริงๆ ในเรื่องของงานที่มีการล็อกดาวน์ ห้างร้านต่างๆ ปิดกันหมด ก็เลยรับออเดอร์จากลูกค้า แล้วก็มาคิดวิเคราะห์ว่าต้องทำยังไง ต้นแบบขึ้นยังไง ขี้ผึ้งซื้อจากที่ไหน แพ็กเกจจิ้งจะทำยังไง หลอมน้ำเทียนอุณหภูมิเท่าไร คือมานั่งไล่เรียงลำดับในระยะเวลา 1 เดือน ที่ผมต้องทำทั้งหมด 100 ชิ้น เพื่อส่งให้ทันกับที่ลูกค้ากำหนดไว้
พื้นฐานงานเทียนขี้ผึ้งตรงนี้ของผมเท่ากับศูนย์เลย คือไม่มีความรู้มาก่อนเลยว่าแม่พิมพ์จะต้องทำอย่างไร ขี้ผึ้งที่เราใช้เป็นวัสดุหลักต้องหาจากที่ไหน อาศัยว่ารู้จักเพื่อน ครูบาอาจารย์ที่อยู่ในสายงานศิลปะงานไทยๆ ตรงไหนที่เราไม่เข้าใจก็ปรึกษาเพื่อนบ้างครูบ้าง สั่งสมประสบการณ์ หยิบอย่างละเล็กอย่างละน้อยทำมาจนเกิดเป็นรูปเป็นร่าง
จุดที่ยากที่สุดสำหรับการทำเทียนขี้ผึ้งก็จะเป็นเรื่องของต้นแบบ ลวดลายต่างๆ แล้วก็สัดส่วนที่มันจะออกมาเป็นเทียนได้ ยากแล้วก็ใช้ระยะเวลาในการทำค่อนข้างนานมากที่สุด ตรงนี้เราจะต้องอยู่กับตัวเอง กลั่นกรองความคิดว่ารูปแบบของชิ้นงานจะออกมาเป็นอย่างไรให้ได้เป็นเอกลักษณ์ของเรา โดยที่มีแนวคิด รูปแบบมาจากครูโบราณ แม่พิมพ์ก็เป็นงานแกะมือทั้งหมด ลวดลายต่างๆ เราก็จะอิงฟอร์มหลักๆ จากลวดลายของลายผ้า อย่างลายดอกลอยหรือว่าลายก้านแย่ง เราก็ดูในฟอร์มแล้วก็มาปรับประยุกต์ให้อยู่ในฟอร์ม แต่ว่ายังคงเอกลักษณ์ของตัวเรา
เสน่ห์ของเทียนขี้ผึ้งโบราณ
ขี้ผึ้งถือว่าเป็นของวิเศษจากธรรมชาติจริงๆ นะครับ คุณสมบัติของเขาคือน้ำตาเทียนน้อย ค่อนข้างเผาไหม้ดี ไม่มีในเรื่องของเขม่า ควันดำ ซึ่งจะส่งผลเสียกับสุขภาพ อีกหนึ่งคุณสมบัติพิเศษคือ กลิ่น จะเป็นความหอมจากธรรมชาติที่เป็นหอมอ่อนๆ โดยที่ปัจจุบันไม่สามารถที่จะสร้างมาเลียนแบบความเป็นธรรมชาติตรงนี้ได้
แรกเริ่มเดิมทีเลย ผมต้องติดต่อไปทางชาวบ้านทางเชียงใหม่ คือทางเหนือเขาจะมีอาชีพตีผึ้ง เก็บน้ำผึ้ง เก็บน้ำหวานเพื่อส่งขาย มันก็จะเหลือขี้ผึ้งที่เป็นส่วนของรังผึ้ง ตรงนั้นเราก็ได้คุยกับเขาว่าขอให้ต้มเป็นขี้ผึ้งมาให้หน่อย เพื่อที่เราจะเอามาทำเทียน ซึ่งจะได้แค่ประมาณ 5-10 กิโลกรัม แล้วก็ต้องไล่เก็บไปเรื่อยๆ แต่ปัจจุบันก็มีกลุ่มรัฐวิสาหกิจชุมชนที่ชาวบ้านจับกลุ่มกันเพื่อที่จะส่งให้เรา ปริมาณของขี้ผึ้งที่ตอนนี้ชาวบ้านสามารถส่งมาได้สามารถคอนเฟิร์มให้เราได้ว่าใน 1 ปี หรือ 1 พรรษา เขาสามารถจัดส่งให้เราได้ในปริมาณ 5 ตัน โดยที่เราไม่ต้องกังวลเลยว่าขี้ผึ้งหรือวัสดุหลักในการใช้งานของเราว่ามันจะขาดตลาดหรือขาดช่วง ตรงนี้ก็เป็นการขับเคลื่อนให้ชุมชนและกลุ่มชาวบ้านมีรายได้เพิ่มมากขึ้น
กว่าจะเป็นเทียนหนึ่งต้น
ขั้นตอนการที่เราจะทำเทียนสักต้นขึ้นมา ก็มาดูในเรื่องของโครงสร้างที่ช่างเขาได้ทำกันเอาไว้ จะขึ้นหุ่นด้วยหุ่นไม้ ข้างในเป็นโครงไม้ มีการเขียนแบบ กำหนดสัดส่วนประมาณไหน ขึ้นโครงสร้างไม้เสร็จปุ๊บก็มาดูในเรื่องของลวดลายว่าเราต้องการลวดลายแบบไหน แล้วเราก็จะเริ่มแกะในหินสบู่เพื่อให้ได้ตามความต้องการของเรา แล้วนำไปประดับลงหุ่นไม้หุ่นเทียนที่เราได้ขึ้นไว้เพื่อนำไปทำพิมพ์ ซึ่งทุกวันนี้เราใช้เป็นพิมพ์ยางซิลิโคนประกบด้วยไฟเบอร์กลาส เสร็จปุ๊บก็เทเทียน รอแห้งแล้วถึงเอามาปิดทองคำเปลวแท้ 100% เก็บลายละเอียด ก็จะได้เทียนหนึ่งต้นสำหรับเข้าพรรษาครับ
ระยะเวลาในการทำเทียนหนึ่งต้น ความยากจะอยู่ที่ต้นแบบ อย่างชิ้นนี้ผมใช้ระยะเวลาถึง 3 ปี ในการตกตะกอน แก้ไขต่างๆ เรื่องของสัดส่วน รูปทรงต่างๆ เพื่อให้ลงตัว เวลาที่เราหล่อเป็นเทียนจะใช้ระยะเวลาในการเซ็ตตัวถึง 10 ชั่วโมงต่อเทียนหนึ่งต้น เพราะฉะนั้นทุกอย่างเป็นคุณค่าของงานทำมืองานแฮนด์เมดทั้งหมด ระยะเวลาบวกกับจิตใจที่เราส่งเข้าไปในเทียน เพื่อที่จะส่งต่อให้กับผู้ที่รับ เหมือนเป็นการสร้างบุญต่อบุญ ร่วมอนุโมนาบุญด้วยกัน ก็เป็นความสุขอีกอย่างหนึ่งของการทำงานครับ
โดยปกติแล้วเราจะทำเทียนพรรษา เทียนขี้ผึ้งธรรมชาติตลอดทั้งปี เพราะว่าตามประเพณีของไทย จะมีการใช้งานเทียนขี้ผึ้งอยู่ตลอดช่วงปี ไม่ว่าจะเป็น ปีใหม่ หรือว่าโอกาสต่างๆ คนไทยเป็นเมืองพุทธก็จะทำบุญกันอยู่ตลอดทั้งปีอยู่แล้ว แต่ว่าช่วงที่พีกที่สุดจะเป็นเทศกาลเข้าพรรษา การถวายเทียนพรรษา การถวายแสงสว่างให้กับชีวิต เป็นการเริ่มต้นใหม่ในทุกๆ วัน ตรงนี้ออเดอร์ค่อนข้างจะเยอะแล้วลูกค้าก็ให้ความสนใจ เล็งเห็นถึงความสำคัญของเทียนที่มาจากขี้ผึ้งธรรมชาติ เพราะลูกค้าทุกวันนี้ย้อนกลับไปหาความเป็นโบราณ ย้อนกลับไปหาจุดเริ่มต้นของงานไทย เป็นงานเครื่องนมัสการอย่างไทย
ความท้าทายที่สุดเป็นการต่อสู้กับตัวเองนี่แหละครับ ในเรื่องรูปแบบต่างๆ เพื่อที่จะสื่อให้กับลูกค้าได้เห็น ที่เราอยากจะส่งต่อมาในรูปแบบเทียน เรื่องของลวดลายหรือรูปทรงส่วนมากก็จะเน้นทรงดอกบัว สัญลักษณ์ในเรื่องของสติปัญญา ความเบ่งบานของชีวิต
สืบสานภูมิปัญญา รักษาเครื่องนมัสการไทยโบราณให้คงอยู่
ในฐานะก็เป็นคนรุ่นใหม่ที่อยู่ในสังคมปัจจุบัน ผมเองมีความภาคภูมิใจอย่างมากที่คนโบราณ หรือว่าครูช่างต่างๆ ในโบราณ เขาได้รังสรรค์สร้างงานแบบโบราณที่เป็นงานแบบแผนไว้ให้เราได้ศึกษา แล้วก็ต่อยอดมาจนถึงปัจจุบัน ทุกสิ่งทุกอย่างมีความหมายทั้งหมด แล้วก็เป็นมงคลให้กับชีวิต ตรงนี้เราต้องยกครูโบราณถือว่าเป็นที่สุดของเรา เป็นรูปแบบปฏิบัติจนสืบทอดมาจนถึงปัจจุบันครับ
คุณค่าของเทียนขี้ผึ้งธรรมชาติแบบโบราณ คุณค่าตรงนี้มันมากกว่าชิ้นงานครับแต่คือชีวิต คือเราใส่แรง แรงใจแรงกายของเราทั้งหมดลงไปในชิ้นงาน แล้วเราส่งชิ้นงานนี้ให้กับลูกค้า ผู้ที่ได้รับไปก็จะเกิดความประทับใจ ว่าเขาได้ชิ้นงานที่มีจิตวิญญาณ มีความศรัทธา ตรงนี้ก็ถือว่าค่อนข้างที่จะประทับใจครับ
มีอยู่เหตุการณ์หนึ่งที่ผมประทับใจมาก มีเคสหนึ่งที่ลูกค้ามาสั่งเทียนที่ร้าน เขาเล่าว่าคุณแม่ของเขาป่วย แล้วก็อยู่แต่ที่บ้านไม่ได้ออกไปไหนเลยจนเริ่มมีอาการซึมเศร้า เขาเลยมีความคิดว่าอยากจะถวายเทียนให้กับคุณแม่ พาคุณแม่ไปถวายเทียนที่วัด
เขาส่งมาเล่าให้เราฟังว่า วันนี้คุณแม่รู้สึกว่ามีความสุขมากๆ เลยที่ได้นำเทียนไปถวายที่วัด เขาได้เห็นรอยยิ้มของคุณแม่ เรารู้สึกว่ามากกว่าเงินที่เราได้รับมา มันคือความสุข มันคือบุญต่อบุญ จากเราที่ใส่ความตั้งใจลงไปในชิ้นงาน แล้วก็ส่งไปให้ลูกค้า ในเมื่อลูกค้าได้รับลูกค้าก็ส่งความประทับใจกลับมาหาเรา ผมรู้สึกว่าการทำงานทุกครั้งหรือเวลาที่ผมได้อยู่กับเทียนพรรษา ผมมีความสุขมาก แล้วมันทำให้ผมอยากที่จะพัฒนาต่อยอดผลงานให้ออกมาเป็นรูปแบบต่างๆ ให้กับลูกค้าได้ชื่นชมกันต่อไปครับ
ผมไม่คิดว่าเทียนขี้ผึ้งธรรมชาติ จะกลายเป็นอาชีพให้กับเราได้ ถามว่าความภาคภูมิใจก็คือว่าภาคภูมิใจมากอย่างที่สุด จากเริ่มเลยที่เราไม่มีความรู้เลยว่าจะต้องทำอะไร เริ่มต้นจากตรงไหน ประสบการณ์แล้วก็คนรอบข้าง ทุกสิ่งทุกอย่างที่สนับสนุนเราเหมือนฟ้าที่ลิขิตไว้แล้วแล้วก็ทำให้เกิดรายได้ เลี้ยงดูทั้งครอบครัวแล้วก็ทีมงานทุกสิ่งทุกอย่าง รวมไปถึงชาวบ้านที่เขาได้ส่งขี้ผึ้งมาให้เรา ทุกอย่างมันคือการกระจายรายได้ เป็นการกระจายแบบว่าความภาคภูมิใจให้กับทุกคน ไม่ใช่เพียงแค่เราที่ภาคภูมิใจ แต่ทุกคนที่ร่วมงานกับเรา ทุกคนก็มีความภาคภูมิใจในการทำงานในแขนงนี้ทั้งหมดครับ
คอนเทนต์แนะนำ
Advertisement
