รู้จักภาวะ PCOS ความไม่สมดุลของฮอร์โมนที่เสี่ยงมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก
"รู้เท่าทันและป้องกันได้" แม้ PCOS คือสัญญาณเตือน แต่ไม่ใช่คำตัดสิน การรักษาที่ถูกต้องสามารถตัดวงจรมะเร็งได้
ข่าวที่เกี่ยวข้อง
ภาวะ PCOS คืออะไร และพบบ่อยแค่ไหน?
ภาวะ ถุงน้ำในรังไข่หลายใบ หรือที่หลายคนคุ้นกันในชื่อ PCOS (Polycystic Ovary Syndrome) เป็นหนึ่งในภาวะผิดปกติของระบบต่อมไร้ท่อที่พบได้มากที่สุดในผู้หญิงวัยเจริญพันธุ์ทั่วโลก ความชุกอาจต่างกันตั้งแต่ 5%–26% แล้วแต่เกณฑ์การวินิจฉัย แต่ไม่ว่าจะตัวเลขเท่าไร ความจริงที่เหมือนกันคือ PCOS ไม่ใช่ “โรคสวยงาม” และไม่ใช่แค่เหตุผลที่ทำให้มีบุตรยากเท่านั้น มันคือภาวะเรื้อรังที่มีผลต่อฮอร์โมน เมตาบอลิซึม น้ำหนักตัว ความเสี่ยงเบาหวาน ไปจนถึงการเพิ่มโอกาสเกิด มะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก อย่างมีนัยสำคัญ
อาการผิดปกติในช่วงเริ่มต้น
ผู้หญิงจำนวนมากมาพบแพทย์ครั้งแรกเพราะประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอ หรือไม่มาเป็นเดือน ๆ บางคนสังเกตว่ามีสิวเยอะขึ้น ขนดกขึ้น หรือรู้สึกว่าร่างกายเปลี่ยนไปแบบไม่ค่อยปกติ การวินิจฉัย PCOS ใช้เกณฑ์ Rotterdam ซึ่งต้องพบอย่างน้อย 2 ใน 3 คือไม่มีไข่ตกเรื้อรัง ระดับฮอร์โมนเพศชายสูง (หรือมีอาการจากฮอร์โมนเพศชายเกิน) และตรวจอัลตราซาวด์พบถุงน้ำหลายใบในรังไข่ ภาวะนี้ไม่หายขาด แต่สามารถควบคุมได้ด้วยการดูแลต่อเนื่อง ซึ่งถือเป็นหัวใจสำคัญที่สุด
กลไกภัยเงียบ ความไม่สมดุลของฮอร์โมนที่นำไปสู่มะเร็ง
สิ่งที่หลายคนยังไม่รู้คือความเชื่อมโยงสำคัญระหว่าง PCOS และมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก ความเสี่ยงนี้ไม่ได้เกิดแบบฉับพลัน แต่ค่อย ๆ สะสมตามลำดับพยาธิสภาพภายในร่างกาย โดยต้นเหตุสำคัญคือ “ภาวะเอสโตรเจนเด่น” ซึ่งหมายถึงการที่เยื่อบุโพรงมดลูกถูกกระตุ้นด้วยฮอร์โมนเอสโตรเจนอย่างต่อเนื่อง แต่ไม่มีโปรเจสเตอโรนมาถ่วงสมดุลเหมือนวงจรปกติ
ผู้หญิงที่มีรอบเดือนปกติจะมีการตกไข่ และหลังตกไข่เกิด corpus luteum ซึ่งทำหน้าที่ผลิตโปรเจสเตอโรนเพื่อให้เยื่อบุโพรงมดลูกหลุดลอกออกเป็นประจำเดือน แต่ในผู้ที่มี PCOS การไม่มีไข่ตกเรื้อรังทำให้ร่างกายแทบไม่มีโปรเจสเตอโรนเลย ส่งผลให้เยื่อบุโพรงมดลูกถูกกระตุ้นอย่างต่อเนื่อง หนาตัวเรื่อย ๆ หลุดลอกไม่สม่ำเสมอ และเพิ่มโอกาสเกิดความผิดปกติของการแบ่งเซลล์
อีกปัจจัยที่ขับให้สถานการณ์แย่ลงคือ ภาวะดื้อต่ออินซูลิน ซึ่งพบร่วมกับ PCOS บ่อยมาก อินซูลินที่สูงนอกจากจะทำให้รังไข่ทำงานผิดปกติและเพิ่มแอนโดรเจน ยังไปลดระดับ SHBG ในตับ ทำให้ฮอร์โมนเพศชายอิสระสูงขึ้นกว่าเดิม และสุดท้ายแอนโดรเจนเหล่านี้ก็ถูกเปลี่ยนเป็นเอสโตรเจนส่วนปลายอีกครั้ง นั่นหมายความว่า อินซูลินสูง = เอสโตรเจนสูงขึ้นทางอ้อม
เมื่อสถานการณ์ดำเนินต่อไปนานหลายปี เยื่อบุโพรงมดลูกที่หนาตัวขึ้นเรื่อย ๆ อาจพัฒนาเป็นภาวะเยื่อบุหนาตัวแบบธรรมดา ก่อนจะก้าวไปสู่เยื่อบุหนาตัวผิดแบบ (Atypical Hyperplasia หรือ EIN) ซึ่งเป็นรอยโรคก่อนเกิดมะเร็งที่อาจลุกลามได้ถึง 45.9% หากไม่ตรวจพบและรักษาทันเวลา
ผู้หญิงที่เป็น PCOS ยังมีโอกาสเจอภาวะเหล่านี้ตั้งแต่อายุยังน้อยกว่าในประชากรทั่วไป เนื่องจากร่างกายอยู่ในภาวะ “เอสโตรเจนเด่น” นานกว่าและต่อเนื่องกว่า
ข้อมูลจากงานวิจัยหลายฉบับสรุปตรงกันว่าผู้หญิงที่เป็น PCOS มีโอกาสเป็นมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูกมากกว่าผู้ที่ไม่ได้เป็นถึง 5 เท่า โดยเฉพาะผู้หญิงในวัยก่อนหมดประจำเดือน หากดูความเสี่ยงตลอดชีวิต ประชากรทั่วไปมีโอกาสประมาณ 3% แต่กลุ่มที่เป็น PCOS และไม่ได้รับการจัดการอย่างเหมาะสม ความเสี่ยงอาจเพิ่มขึ้นไปถึง 12–15% ได้
แนวทางการจัดการและการป้องกัน
แม้ตัวเลขจะดูน่ากังวล แต่ข่าวดีคือความเสี่ยงเหล่านี้ “จัดการได้” และลดลงอย่างชัดเจนหากมีการดูแลอย่างสม่ำเสมอ สิ่งแรกที่แพทย์ให้ความสำคัญคือการจัดการน้ำหนัก และการปรับภาวะดื้อต่ออินซูลิน ไม่ว่าจะด้วยการปรับอาหาร ออกกำลังกาย หรือใช้ยาตามความจำเป็น
การลดน้ำหนักแม้เพียงเล็กน้อยก็ช่วยลดระดับอินซูลิน ลดการเปลี่ยนแอนโดรเจนเป็นเอสโตรเจน และทำให้วงจรประจำเดือนกลับมาเป็นระเบียบมากขึ้น ผลลัพธ์คือเยื่อบุโพรงมดลูกปลอดภัยกว่าเดิมมาก
แม้ไม่มีคำแนะนำให้ตรวจคัดกรองมะเร็งในผู้ป่วย PCOS ทุกราย แต่การเฝ้าระวังเป็นสิ่งจำเป็นหากมีปัจจัยเสี่ยงเฉพาะ เช่น ขาดประจำเดือนนานมาก น้ำหนักตัวสูง มีเบาหวาน หรืออัลตราซาวด์พบเยื่อบุหนาตัวซ้ำ ๆ หากมีเลือดออกผิดปกติ หรือพบความหนาตัวต่อเนื่อง
แพทย์จะพิจารณาตรวจชิ้นเนื้อเพื่อแยกภาวะเยื่อบุผิดแบบหรือมะเร็ง ซึ่งเป็นขั้นตอนที่สำคัญมากเพราะอาการภายนอกอย่างเดียวไม่สามารถบอกความผิดปกติได้เสมอไป
สุดท้าย สิ่งสำคัญที่สุดคือเข้าใจว่า PCOS ไม่ได้เป็นแค่เรื่องประจำเดือนหรือผิวพรรณ แต่มันเกี่ยวพันกับสุขภาพระยะยาวของผู้หญิงในหลายมิติ ตั้งแต่ระบบฮอร์โมน เมตาบอลิซึม ไปจนถึงความเสี่ยงของโรคมะเร็ง การรักษาที่สม่ำเสมอ การควบคุมน้ำหนัก การดึงวงจรประจำเดือนให้กลับมาระบบปกติ และการพบแพทย์เมื่อมีอาการผิดปกติ คือแนวทางที่ช่วยลดความเสี่ยงได้จริงและมีหลักฐานสนับสนุนชัดเจน
ผู้หญิงที่มี PCOS สามารถใช้ชีวิตได้อย่างปลอดภัย แข็งแรง และห่างไกลจากภาวะแทรกซ้อนรุนแรงได้ หากได้รับการดูแลที่ต่อเนื่องและเหมาะสมตั้งแต่เนิ่น ๆ เพราะสิ่งที่ทำให้ PCOS อันตรายไม่ใช่ตัวโรคโดยตรง แต่คือ “การปล่อยไว้โดยไม่จัดการ”
อ้างอิงข้อมูล
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459251/
https://www.samitivejhospitals.com/th/article/detail/pcos
https://www.medparkhospital.com/disease-and-treatment/polycystic-ovary-syndrome
https://w1.med.cmu.ac.th/obgyn/lecturestopics/topic-review/2213/
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/16569-atypical-endometrial-hyperplasia
https://www.rcog.org.uk/media/knmjbj5c/gtg_67_endometrial_hyperplasia.pdf
https://academic.oup.com/edrv/article/37/5/467/2567094
https://aacrjournals.org/cebp/article/11/12/1531/252984/Obesity-Endogenous-Hormones-and-Endometrial-Cancer
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4264838/
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10037815/
https://academic.oup.com/biolreprod/advance-article/doi/10.1093/biolre/ioaf197/8244406
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8818772/
https://hsph.harvard.edu/research/apple-womens-health-study/study-updates/connecting-the-dots-between-irregular-periods-polycystic-ovary-syndrome-and-endometrial-cancer-risk/
https://academic.oup.com/jcem/article/108/10/2447/7242360
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5834925/
https://academic.oup.com/milmed/article/190/5-6/139/7951593
https://www.mdpi.com/2075-4418/14/22/2471
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10028221/
https://www.siphhospital.com/th/news/article/share/pcos
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/pcos/diagnosis-treatment/drc-20353443
Advertisement
