จับตาก่อนสีพบปูติน จีนวางบทบาทอย่างไร ต่อสงครามยูเครนและเมียนมา

ประธานาธิบดีจีนสี จิ้งผิง เตรียมต้อนรับผู้นำจาก 26 ประเทศทั่วโลกพรุ่งนี้ (3 กันยายน 2568) ในโอกาสวันแห่งชัยชนะประจำปี 2568 ของจีน ในครั้งนี้มีผู้นำเกาหลีเหนือ คิม จองอึน และประธานาธิบดีรัสเซีย วลาดิเมียร์ ปูติน เป็นหนึ่งในผู้เข้าร่วม แม้ว่าสงครามรัสเซียยูเครนจะยังคงดำเนินต่อไป

รวมตัวอักษะใหม่?

นักวิเคราะห์ตะวันตกหลายคนเรียกการพบกันของ 3 ผู้นำจีน-รัสเซีย-เกาหลีเหนือว่า “ฝ่ายอักษะใหม่ในยุคโลกปั่นป่วน” คำที่ใช้เรียกการรวมตัวกันของขั้วอำนาจตรงข้ามตะวันตก และคาดว่า อาจเป็นการต่อยอดสนธิสัญญาป้องกันตนเองระหว่างรัสเซียและเกาหลีเหนือในปี 2024 รวมถึงความเป็นพันธมิตรที่คล้ายกันระหว่างจีนและเกาหลีเหนือ และอาจสร้างความเปลี่ยนแปลงอำนาจทางการทหารในเอเชียแปซิฟิกได้

นอกจากนี้ ผู้อำนวยการศูนย์คาร์เนกี รัสเซีย–ยูเรเชีย อเล็กซานเดอร์ กาบูเยฟ ยังวิเคราะห์ว่า บทบาทของจีนและรัสเซียในสงครามยูเครนจะเป็นประเด็นหลักที่สี จิ้นผิง และปูตินจะคุยกันพรุ่งนี้

“ตอนนี้เป็นเวลาที่สำคัญเป็นอย่างยิ่งสำหรับพวกเขาที่จะคุยว่า สงครามกำลังมุ่งหน้าไปทางไหน และมีแนวโน้มว่าสงครามจะยุติในอนาคตอันใกล้มากน้อยเพียงใด” เขากล่าว และเสริมว่า รัสเซียต้องการรู้ว่า จีนจะส่งความช่วยเหลือให้ฝ่ายรัสเซียในสงครามครั้งนี้ได้อีกไหม และจีนจะตอบโต้อย่างไร หากสหรัฐฯ ขอให้จีนไกล่เกลี่ยกับรัสเซียให้ยุติสงคราม

จีนกับบทบาทในสงครามยูเครน

แม้ว่าจีนจะวางตัวเป็นกลางต่อสงครามรัสเซีย-ยูเครนมาตลอด แต่ความเป็นกลางถูกตั้งคำถามด้วยการเมินเฉยต่อสงครามอย่างยาวนาน และเมื่อเดือนพฤษภาคมที่ผ่านมา ทั้งสองชาติมหาอำนาจยังประกาศความเป็นพันธมิตร “ไร้ข้อจำกัด” 

ไม่เพียงเพิกเฉยต่อคำขอจากหลายรัฐบาลให้เกลี้ยกล่อมรัสเซียยุติสงครามและการรุกรานยูเครน จีนยังประณามองค์การสนธิสัญญาแอตแลนติกเหนือ (NATO) และสหรัฐฯ ว่า ยุยงความขัดแย้งในภูมิภาคอีกด้วย

บทบาทของจีนในสงครามรัสเซีย-ยูเครนยังเป็นบททดสอบใหญ่ของความสัมพันธ์จีน-สหรัฐฯ อีกด้วย

เมื่อวันที่ 14 มีนาคม สื่อสหรัฐฯ รายงานโดยอ้างอิงจากเจ้าหน้าที่สหรัฐฯ ไม่ระบุชื่อว่า รัสเซียได้ขอการสนับสนุนทางทหารจากจีน และได้เตือนจีนทั้งผ่านช่องทางส่วนตัวและทางสาธารณะว่า “การให้การสนับสนุนไม่ว่า ด้านทรัพยากร ด้านเศรษฐกิจ การเงิน [หรือ] ด้านการพูด ล้วนมี “ผลลัพธ์” ตามมา” ซึ่งหวัง อี้ รัฐมนตรีต่างประเทศของจีนโต้กลับว่า จีนไม่ได้เป็นตัวละครในความขัดแย้งนี้ และบางฝ่ายเผยแพร่ข้อมูลเท็จเพื่อโจมตีจีนเท่านั้น

อย่างไรก็ตาม เจ้าหน้าที่สหรัฐฯ หลายคนดูจะไม่มีความหวังมากนักต่อการชักชวนไม่ให้จีนให้ความช่วยเหลือรัสเซีย เนื่องจากความสัมพันธ์ระหว่างจีนและรัสเซียดูจะมีความสำคัญต่อสี จิ้นผิงเป็นอย่างมาก

ด้านสื่อท้องถิ่นจีน สำนักข่าวซินหัว รายงานว่า ประธานาธิบดีสี จิ้นผิง ยกความสัมพันธ์ระหว่างจีน-รัสเซียว่าเป็น ตัวอย่างสัมพันธ์ของชาติมหาอำนาจ ที่ประกอบไปด้วย มิตรภาพอันดีระหว่างเพื่อนบ้านที่ยั่งยืน การประสานงานเชิงกลยุทธ์อย่างรอบด้าน และความร่วมมือที่ได้ประโยชน์ร่วมกัน

สียังตอกย้ำอีกว่า จีนพร้อมที่จะยกระดับการแลกเปลี่ยนกับรัสเซียในระดับสูง สนับสนุนการพัฒนาและการฟื้นฟูระหว่างกัน และประสานจุดยืนในประเด็นที่เป็นประโยชน์กับทั้ง 2 ชาติ

ผู้ซื้อพลังงานของรัสเซีย

นอกจากนี้ จีนยังได้กลายเป็น “เส้นเลือดใหญ่ทางเศรษฐกิจ” ของรัสเซียนับตั้งแต่สงครามรัสเซีย-ยูเครนเริ่มขึ้น จีนเพิ่มการซื้อน้ำมันและก๊าซธรรมชาติจากรัสเซียมากขึ้น ประเด็นด้านพลังงานนี้เอง เชื่อกันว่าเป็นประเด็นที่ปูตินและสีจะคุยกันในวันพรุ่งนี้

บริษัทพลังงานขนาดใหญ่ Gazprom ซึ่งมีรัฐบาลรัสเซียเป็นเจ้าของขายพลังงานให้จีนผ่านท่อที่เรียกว่า Power of Siberia ความยาว 3,000 กิโลเมตร ซึ่งเกิดขึ้นภายใต้สัญญา 30 ปีมูลค่า 12,946 ล้านบาทที่ 2 ชาติจัดขึ้นในปี 2019

วันนี้ (2 กันยายน 2568) ยังมีรายงานว่า รัสเซียตกลงส่งออกก๊าซธรรมชาติให้จีนเพิ่มและเซ็นบันทึกข้อตกลงสร้างท่อ Power of Siberia ท่อที่ 2 วันนี้ ท่อใหม่ที่ 2 ชาติมหาอำนาจตกลงกันจะสามารถส่งน้ำมันได้มากถึง 50,000 คิวบิกเมตรต่อปี โดยส่งก๊าซจากแหล่งก๊าซธรรมชาติของรัสเซียในเขตยูรัล ผ่านมองโกเลียไปที่จีน

เมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2566 จีนยังตกลงเพิ่มเติมอีกว่า จะซื้อก๊าซธรรมชาติจากรัสเซียอีกปีละ 10,000 คิวบิกเมตรต่อปี ต่อเนื่องจนถึงราวปี 2026-2027 ผ่านทางท่อบนเกาะซาฮาลิน ทางตะวันออกของรัสเซีย

ย้อนไปเมื่อปี 2024 รัสเซียส่งออกพลังงานไปจีนมากกว่า 31,000 ล้านคิวบิกเมตร และคาดว่าจะแตะปริมาณเป้าหมายของสัญญาคือ 38,000 ล้านคิวบิกเมตรปีนี้

แม้ว่าปริมาณก๊าซธรรมชาติที่รัสเซียส่งให้จีนยังถือว่าน้อยอยู่เมื่อเทียบกับก๊าซ-ธรรมชาติที่ส่งให้ยุโรปช่วงปี 2561-2562 ซึ่งมากถึง 177,000 ล้านคิวบิกเมตร กลับกัน ในขณะนี้รัสเซียส่งออกเพียง 18% ของน้ำก๊าซธรรมชาติที่ยุโรปนำเข้า จากก่อนหน้าที่เคยนำเข้าจากรัสเซียมากถึง 45% ในปี 2565

ไม่ใช่แค่ก๊าซธรรมชาติ ยุโรปลดการนำเข้าน้ำมันจากรัสเซียเช่นกัน จากเคยนำเข้าอยู่ที่ 30% ในช่วงปี 2565 ขณะนี้น้ำมันจากรัสเซียมีสัดส่วนเพียง 3% เท่านั้น

นักวิเคราะห์จากมหาวิทยาลัยนาบาร์รามองว่า บทบาทของจีนขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย อาทิ การคาดการณ์ล่วงหน้าของจีน ผลกระทบทางเศรษฐกิจจากสงครามครั้งนี้ การปกป้องคนจีนในยูเครนที่ไร้ประสิทธิภาพ และผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นต่อมิติด้านความมั่นคงในพื้นที่อื่น อย่างเช่น ไต้หวัน

จีนกับบทบาทในเมียนมา ก่อนเลือกตั้ง

นอกจากไต้หวันแล้ว ยังมีอีกหลายพื้นที่ในเอเชียที่จีนขยายอิทธิพลอย่างกว้างขวาง หนึ่งในนั้นคือเมียนมากับบทบาทการสนับสนุนรัฐบาลเผด็จการ ที่งานประชุมองค์การความร่วมมือเซี่ยงไฮ้ (SCO) ซึ่งผู้นำเผด็จการเมียนมา มิน อ่อง หล่าย เข้าร่วมด้วย ได้กล่าวขอบคุณประธานาธิบดีสี สำหรับความช่วยเหลือในการกดดันกลุ่มติดอาวุธชาติพันธุ์ที่อยู่ทางตอนเหนือของเมียนมา

“ผมอยากจะแสดงความขอบคุณต่อสภาพแวดล้อมอันสันติที่เกิดขึ้น อันเนื่องมาจรากความพยายามของจีนในการกดดันกลุ่มติดอาวุธบริเวณชายแดนทางตอนเหนือของเมียนมา” มิน อ่อง หล่ายกล่าวผ่านวิดีโอ

ระหว่างการพบปะเมื่อวันเสาร์ที่ผ่านมา (30 สิงหาคม) มิน อ่อง หล่าย และประธานาธิบดีสี ได้หารือถึงความร่วมมือในกระบวนการสันติภาพเมียนมา การเร่งรัดโครงการภายใต้ข้อริเริ่มหนึ่งแถบหนึ่งเส้นทาง (BRI) และโครงการระเบียงเศรษฐกิจจีน–เมียนมา (CMEC) รวมถึงการสนับสนุนของจีนต่อการเลือกตั้งที่รัฐบาลทหารเมียนมาวางแผนจัดขึ้นในเดือนธันวาคม 

ทั้งนี้ สี จิ้นผิง ย้ำว่า จีนคัดค้านการแทรกแซงจากต่างชาติในกิจการการเมืองของเมียนมา และสนับสนุนให้เมียนมามีสถานะที่มีเกียรติและน่าเชื่อถือในเวทีระหว่างประเทศและองค์กรระดับภูมิภาค

จีนยังได้เรียกร้องความร่วมมือในการรักษาความสงบตามแนวชายแดนจีน–เมียนมา พร้อมทั้งขอรับประกันความปลอดภัยแก่แรงงาน องค์กร โครงการ และความร่วมมือต่าง ๆ ระหว่างสองประเทศ ขณะที่ มิน อ่อง หล่าย ยืนยันการยึดมั่นในนโยบายจีนเดียว และให้คำมั่นที่จะพัฒนาโครงการ BRI ร่วมกับจีน

นอกจากนี้ มิน อ่อง หล่าย ยังได้พบปะกับนักธุรกิจจีนที่สนใจลงทุนในเมียนมา โดยเชิญชวนให้ลงทุนในด้านการค้า โครงสร้างพื้นฐาน รถยนต์ไฟฟ้า การทำเหมือง พลังงาน และการผลิตก๊าซธรรมชาติ

ภายหลังการหารือ ทั้งสองฝ่ายได้ลงนามบันทึกความเข้าใจ (MOU) จำนวน 7 ฉบับ ครอบคลุมการแลกเปลี่ยนข้อมูล ความร่วมมือด้านวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม และการจัดเก็บศุลกากร

ผู้นำมุ่งหน้าพบสีพรุ่งนี้

นอกจากนี้ มิน อ่อง หล่ายยังจะเข้าร่วมงานสวนสนามในกรุงปักกิ่ง เนื่องในโอกาสครบรอบ 80 ปี จีนมีชัยชนะเหนือญี่ปุ่นในสงครามโลกครั้งที่สอง ซึ่งจะจัดขึ้นในวันที่ 3 กันยายนนี้ด้วย

เช้าวันนี้ คิม จองอึนเดินทางเข้าประเทศจีนแล้วด้วยรถไฟขบวนพืเศษมุ่งหน้ากรุงปักกิ่ง ในขณะที่ปูตินและสีพบกันมหาศาลาประชาคม พร้อมด้วยประธานาธิบดีมองโกเลีย อุคนากีง คือเรลซึค เพื่อพูดคุยโครงการสร้างท่อส่งก๊าซ Power of Siberia ท่อที่ 2

การพบกันของประธานาธิบดีจีน, รัสเซีย, และผู้นำเกาหลีเหนือ ในวันพรุ่งนี้เป็นเครื่องแสดงอิทธิพลของจีน ที่สามารถพาผู้นำใหญ่มาพบพร้อมกันได้

สหรัฐฯ และประเทศกลุ่มสหภาพยุโรปไม่ได้เข้าร่วมงานเฉลิมฉลองครั้งนี้ของจีน ส่วนประเทศที่เข้าร่วมส่วนใหญ่ หรือกว่า 19 ประเทศเป็นประเทศในทวีปเอเชีย อาเซียนที่เข้าร่วมคือ อินโดนีเซีย มาเลเซีย กัมพูชา เมียนมา ลาว และเวียดนาม งานฉลองจะประกอบไปด่วยการสวนสนามของทหารหลายพันคน และการอวดยุทโธปกรณ์ยุคใหม่ของจีน

ที่มา: University of Navarra, Reuters, The Guardian