รู้จัก สายรัดห้ามเลือด อุปกรณ์สำคัญในแนวหน้าเพิ่มโอกาสรอดจนถึงมือแพทย์

สายรัดห้ามเลือด คืออะไร อุปกรณ์การแพทย์สำคัญในแนวหน้าเพิ่มโอกาสรอดชีวิตจนถึงมือแพทย์

เมื่อเกิดบาดเจ็บรุนแรงจากการสู้รบ เหตุระเบิด หรืออุบัติเหตุในพื้นที่เสี่ยง "การเสียเลือดอย่างรวดเร็ว" เป็นสาเหตุอันดับต้นๆ ที่ทำให้ผู้บาดเจ็บเสียชีวิตก่อนจะถึงมือแพทย์ การตอบสนองอย่างรวดเร็วเพื่อหยุดเลือดจึงเป็นเรื่องสำคัญที่สุด

หนึ่งในอุปกรณ์ทางการแพทย์ที่เข้ามามีบทบาทในสถานการณ์ฉุกเฉินคือ สายรัดห้ามเลือด (Tourniquet) ซึ่งถูกออกแบบมาเพื่อใช้ในสภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้ออำนวย เช่น แนวหน้าในสนามรบ หรือพื้นที่เกิดภัยพิบัติ

สายรัดห้ามเลือดคืออะไร?

สายรัดห้ามเลือดคืออุปกรณ์ที่ใช้ รัดแขนหรือขาเหนือบาดแผล เพื่อหยุดหรือชะลอการไหลของเลือดจากหลอดเลือดแดงและหลอดเลือดดำหลัก การใช้สายรัดห้ามเลือดช่วยให้ผู้บาดเจ็บเสียเลือดน้อยลงและมีโอกาสรอดชีวิตจนกว่าจะได้รับการรักษาเต็มรูปแบบในโรงพยาบาล

สายรัดห้ามเลือดสมัยใหม่มักผลิตจากวัสดุเหนียว ยืดหยุ่น และสามารถรัดแน่นได้ง่ายด้วยมือเดียว บางรุ่นมาพร้อม ตัวบ่งชี้เวลา เพื่อบันทึกเวลาที่เริ่มรัด ซึ่งสำคัญต่อการรักษาของแพทย์

ประโยชน์ของสายรัดห้ามเลือดในแนวหน้า

ในบริบทของแนวหน้า ไม่ว่าจะเป็นสนามรบ ภารกิจกู้ภัย หรือเหตุฉุกเฉินขนาดใหญ่ สายรัดห้ามเลือดมีประโยชน์หลายด้าน

1. หยุดเลือดออกอย่างรวดเร็ว

เลือดออกมากจากแขนหรือขาอาจทำให้เสียชีวิตภายในเวลาไม่กี่นาที การใช้สายรัดห้ามเลือดสามารถควบคุมการไหลของเลือดได้ทันที ลดความเสี่ยงต่อภาวะช็อกและเสียชีวิต

2. ใช้ได้แม้ในสภาพแวดล้อมไม่เอื้ออำนวย

ในแนวหน้า ผู้บาดเจ็บอาจอยู่ในพื้นที่เสียงปืนระเบิดหรืออับสัญญาณ การใช้สายรัดห้ามเลือดสามารถทำได้ง่ายด้วยมือเดียว ทำให้ผู้บาดเจ็บสามารถรัดเองได้ในกรณีฉุกเฉิน

3. เพิ่มโอกาสรอดจนถึงมือแพทย์

การรัดสายรัดช่วย “ซื้อเวลา” ให้ผู้บาดเจ็บถึงจุดปฐมพยาบาลหรือโรงพยาบาลสนามอย่างปลอดภัย ลดอัตราการเสียชีวิตจากเลือดออกที่สามารถป้องกันได้

4. เหมาะกับสถานการณ์หลากหลาย

• การสู้รบ (Combat)

• การช่วยเหลือผู้ประสบภัยจากระเบิดหรืออุบัติเหตุใหญ่

• ภารกิจหน่วยกู้ภัยในพื้นที่ห่างไกลหรือเข้าถึงยาก

หลักการใช้สายรัดห้ามเลือด

การใช้สายรัดห้ามเลือดอย่างถูกวิธีเป็นสิ่งสำคัญ เพราะหากรัดผิดวิธีอาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น ขาดเลือดบริเวณแขนขา เนื้อเยื่อถูกทำลาย หรือเส้นประสาทได้รับความเสียหาย

หลักการทั่วไปมีดังนี้

1. รัดเหนือบาดแผล

• วางสายรัดเหนือบาดแผลประมาณ 5–7 เซนติเมตร

• รัดให้แน่นจนกระทั่งเลือดหยุดไหล ตรวจสอบโดยการสังเกตสีผิวและชีพจรที่ปลายนิ้วหรือปลายเท้า

2. บันทึกเวลา

• จดเวลาที่เริ่มรัดบนร่างกายผู้บาดเจ็บหรือบนสายรัด

• เวลานี้สำคัญสำหรับแพทย์ในการประเมินและตัดสินใจคลายสายรัด

3. ไม่คลายสายรัดเอง

• เว้นแต่มีคำสั่งจากแพทย์หรือบุคลากรที่มีความรู้

• การคลายก่อนเวลาที่เหมาะสมอาจทำให้เลือดไหลอีกครั้งและเสี่ยงต่อการเสียชีวิต

4. ใช้กับแขนและขาเท่านั้น

• ไม่ควรใช้กับลำตัว คอ หรือศีรษะ

• สำหรับบาดแผลที่ส่วนอื่นของร่างกายต้องใช้มาตรการอื่น เช่น การกดตรงจุดบาดเจ็บ

ข้อควรระวัง

• รัดสายรัดแน่นเกินไปอาจทำให้เนื้อเยื่อและเส้นประสาทบริเวณรอบแผลเสียหาย

• เวลารัดสายรัดยาวเกินไป (มากกว่า 2 ชั่วโมง) อาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรง

• ตรวจสอบชีพจรและสีผิวของผู้บาดเจ็บอย่างสม่ำเสมอ

• สายรัดควรผ่านการรับรองมาตรฐานทางการแพทย์ เช่น TCCC (Tactical Combat Casualty Care)

สายรัดห้ามเลือดเป็น อุปกรณ์ชีวิตสำคัญสำหรับแนวหน้า ทั้งทหาร หน่วยกู้ภัย และผู้ปฏิบัติการในพื้นที่เสี่ยง ช่วยหยุดเลือดออกได้ทันที เพิ่มโอกาสรอดชีวิต และเป็นมาตรการ "ซื้อเวลา" จนกว่าจะถึงมือแพทย์ การใช้สายรัดอย่างถูกวิธี รู้เวลารัด และเข้าใจข้อจำกัดของสายรัดเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้ผู้บาดเจ็บปลอดภัยและลดความเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อน

ในสถานการณ์ที่ความเร็วและความแม่นยำคือชีวิต การมีสายรัดห้ามเลือดติดตัวและรู้วิธีใช้ถือเป็น ความรู้พื้นฐานที่ทุกคนในแนวหน้าควรมี

อ้างอิง

1. Kragh JF, et al. Survival with emergency tourniquet use to stop bleeding in major limb trauma. Annals of Surgery, 2009.

2. U.S. Army Tactical Combat Casualty Care (TCCC) Guidelines, 2025.

3. World Health Organization (WHO) — Field trauma care protocols.